Warszawa. Odnowiono groby na Powązkach

W 2020 roku stolica kwotą 200 tys. zł wsparła ratowanie kolejnych 18 zabytków.

Jak informuje stołeczny ratusz, w lipcu 2014 r. cmentarz został uznany za pomnik historii, razem z pięcioma innymi nekropoliami tworzącymi zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach.

Na cmentarzu zostało pochowanych milion osób, w tym wielu znanych i zasłużonych Polaków. Są tu groby wybitnych pisarzy, poetów, uczonych, artystów, myślicieli, lekarzy, prawników, polityków, sportowców, duchownych, przedsiębiorców i działaczy społecznych. Na Powązkach spoczywają żołnierze powstań narodowych - od insurekcji kościuszkowskiej do powstania warszawskiego.

To z myślą o tych znamienitych postaciach w 1925 r. utworzono Aleję Zasłużonych. Pierwszym pochowanym w niej był pisarz i laureat Nagrody Nobla - Władysław Reymont. Kolejni to m.in. legendarni lotnicy Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura, a także światowej sławy śpiewak operowy Jan Kiepura czy poeta i satyryk Wojciech Młynarski.

Wpisana do rejestru zabytków nekropolia jest niezwykłą galerią rzeźby i małej architektury. Jest też rozległym muzeum, od 200 lat nierozerwalnie związanym z dziejami Warszawy. Cmentarz ucierpiał podczas działań wojennych i w latach późniejszych. Przyczynił się do tego także brak właściwej opieki i ochrony oraz zanieczyszczenia powietrza, na które narażona jest szczególnie najstarsza część cmentarza, położona w sąsiedztwie ruchliwych ulic Okopowej i Powązkowskiej.

Jak podkreślają władze miasta, „niemały udział w procesie zachowania dziedzictwa historyczno-artystycznego nekropolii ma warszawski ratusz. Od wielu lat wspiera renowację zabytkowego cmentarza. Przeznacza w formie dotacji środki, umożliwiające prowadzenie niezbędnych prac konserwatorskich i restauratorskich. Dzięki nim udało się powstrzymać destrukcję i przywrócić wartości artystyczne wielu dziełom sztuki znajdującym się na Starych Powązkach”.

Przez ostatnie 10 lat m.st. Warszawa przeznaczyło ponad 5,6 mln zł na ratowanie dziedzictwa Starych Powązek.

Z tej sumy ponad 2,7 mln zł wydano na kompleksową konserwację 197 pomników nagrobnych i kaplic. Na remont zabytkowego muru cmentarza od strony ulic Smętnej, Ostroroga, Powązkowskiej, Okopowej, Spokojnej i Wawrzyszewskiej przeznaczono ponad 2,8 mln zł. Jedną z bardziej widowiskowych była konserwacja bramy św. Honoraty z 1915 r., dzieła warszawskiego rzeźbiarza Leopolda Wasilkowskiego.

Jednym z uratowanych w 2020 roku cennych zabytków jest nawiązujący do antycznej steli kamienny nagrobek Stanisława Węgrzeckiego - prezydenta Warszawy (w latach 1807-15), zmarłego w 1845 r. W niszy steli umieszczone jest marmurowe popiersie prezydenta dłuta znanego rzeźbiarza polskiego klasycyzmu Jakuba Tatarkiewicza. Jego twórczość ukształtowała się pod wpływem jednego z głównych reprezentantów neoklasycyzmu – Bertela Thorvaldsena, u którego pobierał nauki w Akademii św. Łukasza w Rzymie. Pomnik znajduje się w kwaterze nr 15, w pierwszym rzędzie, blisko bramy św. Honoraty.

Konserwacji poddano także jeden z najpiękniejszych zabytków Starych Powązek -neogotycką kaplicę rodziny Naimskich. Bardzo efektowny, rozbudowany pod względem architektonicznym i rzeźbiarskim grobowiec został wzniesiony w 1872 r. według projektu Leonarda Marconiego. Zbudowany na planie krzyża greckiego z wysokim baldachimem, inkrustowany jest różnobarwnymi marmurami i nawiązuje formą do gotyku włoskiego. Kaplica znajduje się w kwaterze 181.

Inny popularny nurt w architekturze polskiej i europejskiej 2 poł. XIX w. reprezentuje kaplica rodziny Józefa Prasłowskiego, wzniesiona z piaskowca szydłowieckiego w 1878 r. Elewacje eklektycznej budowli pokrywa bardzo bogata dekoracja łącząca kilka stylów w spójną architektonicznie całość. Surowe wnętrze kaplicy zdobi jedynie klasycystyczny ołtarz wykonany z białego marmuru karraryjskiego z czarnym krzyżem z marmuru dębnickiego. Kaplica znajduje się w najstarszej części cmentarza, jest to ostatni obiekt w zespole kaplic w Alei Katakumbowej.