Sto lat po Wielkiej Wojnie (SPACERY PO ŻOLIBORZU)

Sto lat temu, w 1914 roku, kiedy wybuchła I wojna światowa, Żoliborz jeszcze nie istniał.* Zamiast niego na północ od Śródmieścia rozciągała się zmilitaryzowana strefa poligonów, zabudowań wojskowych i fortów, przecięta strategiczną obwodową linią kolejową z Dworcem Kowelskim (dziś Gdańskim).* Jakakolwiek cywilna murowana zabudowa była na tym terenie zakazana przepisami wojskowymi.* W 1918 roku, kiedy Polska odzyskała niepodległość, wśród porosyjskich reliktów budowli wojskowych rodziła się dopiero nowa dzielnica Warszawy*, nabierając takiego kształtu, jaki znamy obecnie. Trzeba było jednak wojny światowej, i upadku dotychczasowego porządku społeczno-politycznego w regionie, by rozpoczęcie tego procesu stało się możliwe.

Z tej okazji Stowarzyszenie Masław zaprasza na cykl bezpłatnych wycieczek „Sto lat po Wielkiej Wojnie – z przeszłości Twierdzy Warszawa na Żoliborzu”. Chcemy pokazać ślady tamtej dawnej, XIX-wiecznej rzeczywistości, które widoczne są do dziś w specyfice dzielnicy - mówią organizatorzy - Nasi przewodnicy przeprowadzą uczestników chronologicznie przez lata 1834–1921. Zaczniemy od wybudowanej po powstaniu listopadowym Cytadeli i rozbiórki starego Żoliborza. Następnie przyjrzymy się zabudowie esplanady i stworzeniu Powązkowskiego Pola Wojennego. Cykl zamkniemy na Powązkach, gdzie założony po 1918 roku rosyjski cmentarz wojskowy stał się jedną z najważniejszych nekropolii odrodzonej Polski. Chcemy także mocno zaakcentować rocznicę rozpoczęcia wojny, ponieważ militarna klęska Rosji w tym właśnie konflikcie zbrojnym pozwoliła na rozkwit Żoliborza jako dzielnicy Warszawy.

* ** Zobacz, jakie inne bezpłatne wydarzenia odbywają się w Warszawie! *

PROGRAM:
7 września 2014 r.

Cytadela warszawska od wewnątrz

ZBIÓRKA: godz. 12.00, Brama Powązkowska (Żoliborska) przy ul.Dymińskiej
PROWADZĄCY: dr. Paweł Brudek, Andrzej Buczyński

Uwaga! Obowiązują zapisy! Zgłoszenia do 31 sierpnia 2014 r. na adres: maslaw.org@gmail.comProsimy w tytule dopisać„rejestracja na wycieczkę po Cytadeli”.

Podczas spaceru obejrzymy wnętrze cytadeli Aleksandrowskiej, która przez dziesiątki lat odgrywała rolę warszawskiej Bastylii. To właśnie jej działa i załoga były groźbą stale wiszącą nad tymi, którzy mieli jakiekolwiek aspiracje wolnościowe nad Wisłą. Gdy, wraz z rozwojem techniki wojskowej, znacząco zmniejszała się użyteczność cytadeli w przypadku wybuchu konfliktu międzynarodowego, nadal utrzymywano ją w roli zaplecza. Stała się wtedy siedzibą dla różnych zarządów i instytucji Warszawskiego Okręgu Wojskowego, miejscem skoszarowania wielu oddziałów wojskowych, magazynowania sprzętu, żywności itp. Na wycieczce będzie można zobaczyć zachowane budynki znajdujące się w części cytadeli administrowanej dziś przez wojsko. Opowiemy też o obiektach już nieistniejących, takich jak cerkiew forteczna, koszary żołnierskie, oficerskie budynki mieszkalne, kancelarie i sztaby różnych zarządów wojskowych, stajnie, magazyny, piekarnia, więzienie czy szpital.

13 września 2014 r.

Forty na esplanadzie cytadeli, część 1. Forty Siergieja (Sokolnickiego), Gieorgija (Haukego) i Pawła (Mierosławskiego)

ZBIÓRKA: godz. 12.00, wejście do Parku Żeromskiego przy pl. Wilsona (od strony ul. Mickiewicza)
PROWADZĄCY: dr. Paweł Brudek, Andrzej Buczyński

Podczas spaceru zwiedzimy przykryty szklanym dachem dziedziniec fortu Siergieja (Sokolnickiego) i pomieszczenia podziemne. Poznamy historię placów Wilsona i Inwalidów, upamiętniających I wojnę światową. Obejrzymy również zakopane przy Placu Inwalidów
niemieckie schrony bojowe z 1944 r. Opowiemy historię rozebranych w okresie międzywojennym fortów zewnętrznych cytadeli (lunet): fortu Gieorgija (po 1921 r. Haukego) i fortu Pawła (po 1921 r. Mierosławskiego). Przypomnimy przeszłość Dworca Kowelskiego (obecnie Gdańskiego), głównego dworca wojskowego cytadeli.

27 września 2014 r.

Forty na esplanadzie cytadeli, część 2. Forty Władimir (Legionów) i Aleksiej (Traugutta)

ZBIÓRKA: godz. 12.00, Brama Nowomiejska przy ul. Zakroczymskiej
PROWADZĄCY: dr. Paweł Brudek, Andrzej Buczyński

Podczas spaceru zwiedzimy dwa zachowane forty zewnętrzne cytadeli: fort Władimira (po 1921 r. Legionów) i fort Aleksieja (po 1921 r. Traugutta), powstałe w połowie XIX w. Zobaczymy zarówno ciekawe, nawiązujące do średniowiecza części nadziemne, jak także podziemne korytarze Władimira, odkryte dopiero niedawno. Obejrzymy symboliczny kamień na pamiątkę dyktatora powstania styczniowego Romualda Traugutta i członków powstańczego Rządu Narodowego, powieszonych przy forcie Władimira 5 sierpnia 1864 r., czyli 150 lat temu. Zajrzymy do galerii przeciwskarpowej Aleksieja i obejrzymy niemiecki schron na wale – pamiątkę z 1944 r. To tu rozgrywała się akcja jednego z tomików przygód Pana Samochodzika, Tajemnice warszawskich fortów, autorstwa Tomasza Olszakowskiego (czyli Andrzeja Pilipiuka).

4 października 2014 r.

Powązkowskie Pole Wojenne − okno wystawowe armii carów

ZBIÓRKA: godz. 12.00, róg ul. Duchnickiej i Powązkowskiej
PROWADZĄCY: dr. Paweł Brudek, Andrzej Buczyński

Pospacerujemy po dawnym carskim poligonie i jego obozach. Obejrzymy nieliczne zachowane budynki i place koszarowe, gdzie ćwiczono sołdatów z dalekich guberni Rosji. Poznamy ich życie codzienne i święta obchodzone podczas letnich zgrupowań wojsk, a także tradycje i historie z życia pułków. Wspomnimy też o niezachowanych już obiektach: cerkwiach, kasynach, koszarach i magazynach. Ponadto zwiedzimy fragment Powązkowskich Zakładów Intendentury, z reliktami dość oryginalnego elewatora zbożowego projektu Olimpa Starynkiewicza, brata słynnego prezydenta Warszawy.

11 października 2014 r.

Carski Marymont

ZBIÓRKA: godz. 12.00, wyjście z Metra Marymont na Halę Marymoncką przy ul. Słowackiego
PROWADZĄCY: dr. Paweł Brudek, Andrzej Buczyński

Podczas spaceru zobaczymy ukryte na ul. Jelinka dawne koszary marymonckie. Dowiemy się, jakie wojska kwaterowały w nich do wybuchu Wielkiej Wojny. Poznamy ich historie i tradycje. Ponadto na osiedlu „Potok” poszukamy miejsca,w którym w pierwszych latach XX w. została założona filia prawosławnego klasztoru żeńskiego z Leśnej. Sprawdzimy, jak wygląda rozpięty między blokami ziemno –
wodny punkt oporu Buraków, element Twierdzy Warszawa, i wreszcie, na koniec, poznamy wojskową przeszłość Kolonii Kościuszki na Elbląskiej.

18 października 2014 r.

Nekropolia caratu i niepodległej Polski – Powązki Wojskowe 1912–1921

ZBIÓRKA: godz. 12.00, brama główna Cmentarza Powązkowskiego Wojskowego
PROWADZĄCY: dr. Paweł Brudek, Andrzej Buczyński

Podczas spaceru po cmentarzu odwiedzimy najstarsze groby, należące do rosyjskich i polskich żołnierzy z okresu I wojny światowej i odradzania się państwa polskiego. Zobaczymy m.in. mogiłę tatarskiego sierżanta z I Brygady Legionów Józefa Piłsudskiego, Aleksandra Hozmana Mirzy Sulkiewicza, poległego na Wołyniu w 1916 r., oraz groby polskich żołnierzy, którzy padli ofiarą komunistycznego zamachu na cytadeli w 1923 r.

Zobacz także: Luksusowy wagon Bieruta dostępny dla zwiedzających!