Uproszczono przepisy spadkowe

Wprowadzone przepisy dają możliwość swobodniejszego niż obecnie dysponowania majątkiem spadkowym przez autora testamentu (tzw. testatora) dzięki nowej w polskim prawie formule tzw. zapisu windykacyjnego. Wcześniejsze przepisy Kodeksu cywilnego pozwalały jedynie zapisać majątek spadkobiercom w całości lub części na zasadzie procentowej. Oznacza to, że obdarowani spadkiem musieli wnieść do sądu sprawę o nabycie spadku i samodzielnie dogadywać się, co kto odziedziczy.

- Dzięki instytucji zapisu windykacyjnego spadkodawca będzie mógł zrealizować swoją wolę co do przekazania poszczególnych składników majątku na rzecz konkretnych osób, zapisobiorców windykacyjnych, którzy staną się ich właścicielami z chwilą śmierci spadkodawcy - powiedziała notariusz Renata Greszta z Krajowej Rady Notarialnej.

Zmiana oznacza więc, że spadkodawca będzie mógł zapisać konkretne, należące do niego składniki majątku - na przykład: żonie mieszkanie, córce książki, synowi samochód, sąsiadowi kolekcję numizmatów. Na mocy takiego zapisu konkretna z osób będących spadkobiercami otrzymywałaby dany składnik majątku już w momencie śmierci autora testamentu bez konieczności podejmowania dodatkowych działań.

Aby ograniczyć przypadki, w których wystąpią wątpliwości dotyczące takiego wskazania i jego wykładni, przepis dopuszcza posłużenie się zapisem windykacyjnym jedynie w testamentach sporządzanych w formie aktu notarialnego. Uregulowania dotyczące zapisu windykacyjnego będą funkcjonować obok obowiązujących dotychczas dotyczących zapisów zwykłych.

- Wchodzące w niedzielę w życie regulacje to długo oczekiwane przepisy, dlatego niezwykle się cieszę, że zaczną obowiązywać - powiedział minister sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski.

Dodał, że zapis będzie można uczynić na rzecz jednej lub kilku osób, będzie go też można odrzucić. - Co niezwykle ważne, zapis windykacyjny powodować będzie nabycie przedmiotu już w chwili śmierci testatora, bez konieczności podejmowania dodatkowych działań - zaznaczył minister.

Środowiska prawnicze postulując wprowadzenie takich zmian wskazywały, że dotychczasowe przepisy powodowały problemy, kiedy przykładowo spadkobiercy stali się właścicielami przedsiębiorstwa i długotrwałe postępowanie sądowe utrudniało jego bieżące funkcjonowanie.

Notariusze prognozują też, że po wejściu w życie tej nowelizacji wzrośnie liczba sporządzanych w kancelariach testamentów. Od 5 października funkcjonuje już notarialny rejestr testamentów prowadzony w formie elektronicznej. Jest on dobrowolny, niejawny i nieodpłatny dla testatora. Jak poinformowała Krajowa Rada Notarialna dotychczas zarejestrowano w nim ponad 1,2 tys. testamentów, czyli około 100-120 dziennie.

Greszta wskazała jednak, że notariusze w niektórych przypadkach dostrzegają wątpliwości odnośnie realizacji testamentu zawierającego zapis windykacyjny. - Może się przykładowo okazać, że stwierdzenie praw do spadku będzie musiało nastąpić wyłącznie na drodze sądowej; samo postępowanie będzie wówczas na pewno dłuższe, zaś rozstrzygnięcie sądu niekoniecznie będzie realizować pierwotną wolę spadkodawcy - zaznaczyła.

Dodała, że chodzi o sytuacje, gdy spadkodawca na podstawie zapisu windykacyjnego rozporządzi całym majątkiem spadkowym na rzecz kilku osób. - Wówczas odpowiednie zastosowanie może mieć nadal obowiązujący przepis art. 961 Kodeksu cywilnego, w myśl którego zapisobiorców windykacyjnych poczytywać należy jako spadkobierców w częściach ułamkowych odpowiadających wartościom otrzymanych zapisów windykacyjnych - zaznaczyła.

Inne z wprowadzonych w nowelizacji zmian dotyczą m.in. doprecyzowania kwestii wykonawcy testamentu. Przepisy stanowią, że spadkodawca, ustanawiając wykonawcę (lub wykonawców) testamentu, powierza w ich ręce zarządzanie firmą lub gospodarstwem rolnym - do czasu rozstrzygnięcia przez sąd o nabyciu spadku przez uprawnione osoby.