Traktat Akcesyjny - co oznacza?
16 kwietnia w Atenach ma zostać podpisany Traktat Akcesyjny, stanowiący o rozszerzeniu Unii Europejskiej o 10 nowych państw, w tym - Polskę. Traktat Akcesyjny, podpisany przez polskie władze, będzie się składać z trzech części: Traktatu o przystąpieniu Polski do traktatów ustanawiających Unię Europejską, Aktu dotyczącego warunków przystąpienia do traktatów ustanawiających UE oraz Aktu końcowego.
Struktura traktatu, który w stolicy Grecji podpiszą przedstawiciele państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw wstępujących do Unii, będzie podobna, jak analogiczne traktaty, sporządzane przy okazji kolejnych rozszerzeń Unii, ostatnio w 1995 roku, kiedy wstępowały Austria, Finlandia i Szwecja.
Krótki dokument, jakim jest Traktat o przystąpieniu, określa się jako traktat akcesyjny sensu stricto. Jest to umowa wielostronna, której stronami są państwa członkowskie UE oraz państwa przystępujące. Dokument składa się z preambuły oraz trzech artykułów, koncentrujących się na ustanowieniu członkostwa państw kandydujących. Traktat zawiera ponadto typowe postanowienia końcowe, dotyczące języków i depozytariusza.
Akt o warunkach przystąpienia stanowi wraz z Traktatem o przystąpieniu tzw. traktat akcesyjny sensu largo. Dokument ma charakter aneksu do pierwszej części traktatu, tworząc z nim całość. Jest obszerny, koncentruje się na uregulowaniach uzgodnionych podczas negocjacji. Odnosi się też do generalnych zasad przystąpienia - wyjaśnia pojęcia, potwierdza zasadę związania się nowego państwa członkowskiego z całością dorobku prawnego Wspólnot Europejskich (acquis communautaire), a także odnosi się do losu umów dwustronnych państwa przystępującego z państwami trzecimi. Wyjaśnia również zmiany prawne, wynikające z faktu przystąpienia (chodzi głównie o zmiany instytucjonalne i szereg dopasowań technicznych). Akt zawiera także decyzje odnoszące się do realizacji jego postanowień.
Trzecia część, Akt końcowy, nie jest już częścią traktatu akcesyjnego. Jest to dokument, zawierający deklaracje natury politycznej, oświadczenia, które mogą mieć znaczenie w świetle prawa międzynarodowego (stosownie do artykułu o prawie traktatów Konwencji Wiedeńskiej z 23 maja 1969 roku). Akt końcowy jest, jak się określa w języku prawniczym, "porozumieniem dotyczącym traktatu, osiągniętym między wszystkim stronami w związku z zawarciem traktatu".
Zamieszczenie oświadczenia nawet pojedynczego państwa w Akcie Końcowym oznacza, że zostało ono przyjęte przez inne strony jako dokument odnoszący się do traktatu. Sporządzony zostanie jeden traktat akcesyjny dla całej "dziesiątki" państw, o które rozszerza się Unia.
Dotychczasowe traktaty akcesyjne nie zawierały klauzul na temat ich wypowiedzenia, podobnie będzie w przypadku traktatu o przystąpieniu Polski i innych nowych państw. Nie wyłącza to jednak, w świetle prawa międzynarodowego, możliwości wystąpienia państwa członkowskiego z Unii Europejskiej.(an)