Tatuaż - magiczny amulet czy ekstrawagancja?
W przeszłości były symbolem wiary, pełniły funkcję piętnującą, określały przynależność do grupy, odstraszały wrogów. Obecnie to część popkultury - na ich temat powstają popularne programy reality show, takie jak "Miami Ink" na kanale Discovery Channel. Widujemy je codziennie na ulicach. Służą zdobieniu ciała, mają wyróżniać wśród tłumu i manifestować poglądy ich posiadacza. Mowa oczywiście o tatuażach. Dlaczego ludzie decydują się na trwały rysunek na ciele? Co kierowało ludźmi kiedyś i dziś?
Tatuaż kiedyś
Historia tatuażu sięga czasów starożytnego Egiptu. Najstarsza odkryta ozdoba uznana za tatuaż została znaleziona na ciele mumii egipskiej kapłanki boga Hatora. Wiek mumii ocenia się na ok. 2200 lat, a tatuaż składa się z serii kropek i linii. Z Egiptu tatuaże przywędrowały do starożytnej Grecji i służyły do identyfikacji społecznej: były oznaką szlachetnego urodzenia. W Cesarstwie Rzymskim wręcz przeciwnie – rysunkami na ciele znakowano niewolników. Tatuowano, czy raczej znaczono, także żołnierzy. Wśród pierwszych chrześcijan popularną praktyką było umieszczanie na ciele symboli wiary – ryby czy inicjałów Chrystusa. W roku 787 papież Hadrian I zakazał tej praktyki (skoro człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga to tatuowanie ciała jest profanacją Jego wizerunku).
U ludów pierwotnych tatuowanie miało raczej funkcję rytualną, mniej estetyczną. Tatuaże mogły symbolizować coś w rodzaju chrztu, pozwalać na zintegrowanie jednostki z grupą społeczną. Oznaczały żałobę, wyrażały stan ducha, służyły jako znak kultu, odstraszały wrogów. Były rodzajem indywidualnej wizytówki. Nie każdy mógł mieć tatuaż – na wytatuowanie trzeba było zasłużyć. Tatuaże na ciele nosili głównie wojownicy, np. wojownicy polinezyjskiego ludu Maorysów słynęli z budzących grozę wzorów na twarzy.
W kulturze japońskiej tatuaż miał zabarwienie magiczne i religijne - wytatuowani byli uczestnikami obrzędów i ceremonii. Klasyfikował również do danej grupy społecznej - w ten sposób naznaczano gejsze oraz przestępców. Pod koniec XVIII wieku tatuaż w Japonii urósł do rangi sztuki. Tatuatorzy zaczęli być postrzegani, jako artyści. Do tej pory trwałe rysunki na ciele są częścią kultury narodowej tego kraju.
Tatuaż w Europie ma ciekawą i burzliwą historię. Raz święcił tryumfy, kiedy indziej piętnowano nim więźniów i niewolników. Wśród arystokracji odzwierciedlał karierę wojskową lub był pamiątką z egzotycznych podroży. Car Mikołaj II posiadał tatuaż, który zrobił sobie podczas pielgrzymki do Jerozolimy, arcyksiążę Franciszek Ferdynand miał wytatuowanego węża. Za prekursorów upowszechniania tatuaży można uznać żeglarzy, dla których takie zdobienie ciała stanowiło pamiątkę z podróży lub służyło za talizman odstraszający niebezpieczeństwa na morzach i złe moce.
Tatuaż dziś
Specjalną funkcję miały i mają tatuaże przestępcze. Po rysunku zrobionym w więzieniu można się zorientować, kto zajmuje jakie miejsce w hierarchii, gdyż każdy znak i jego ulokowanie ma istotne znaczenie, np. kropka między palcem wskazującym a kciukiem oznacza złodzieja. Nadal możemy spotkać się ze stereotypem, że osoba wytatuowana to kryminalista. Jednak skutecznie walczą z nim sławne osoby i docierające do całego społeczeństwa programy rozrywkowe, gdzie promuje się tatuowanie, jako ozdabianie ciała i sposób na wyrażenie siebie.
W jakim celu tatuujemy się obecnie? Najczęściej w grę wchodzą względy estetyczne (ma ozdabiać) czy kosmetyczne (ma odciągać uwagę od blizn, skaz) oraz, niezmiennie, kontestatorskie (tatuaż ma coś dla posiadacza oznaczać lub coś manifestować). Basia ma 23 lata i już dwa tatuaże na ciele. – To bardzo różniące się od siebie rysunki. Pierwszy, dwie małe litery XO pod obojczykiem, zrobiłam by pamiętać o pewnej osobie. Podeszłam do sprawy sentymentalnie. Nie myślałam o zdobieniu ciała – tłumaczy. – Mój drugi tatuaż to dama z gronostajem z obrazu Leonarda da Vinci z dodanymi skrzydłami anioła. Znajduje się na podbrzuszu i jest dużym, typowo ozdobnym tatuażem. Długo myślałam o tym jak ma wyglądać. W jego przypadku liczył się dla mnie ostateczny efekt – mówi Basia.
Ciekawe odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie robią sobie tatuaże znaleźć możemy we wspomnianym już programie "Miami Ink – studio tatuażu”. Niektóre wzory wybierane są jedynie ze względu na ich walory estetyczne. Artyści z programu na co dzień spotykają się z prośbami o rysunek, który byłby przypieczętowaniem związku, poświęcony pamięci straconego członka rodziny czy zwycięstwa nad uzależnieniem. Słynna tatuatorka Kat von D postanawia uczcić tatuażem 10-lecie swojej pracy. Jej przyjaciółka zdecydowała się na wzór Guns and Roses dla uczczenia ulubionego zespołu, a Lloyd Banks z G-Unit chce mieć na plecach skomplikowany pejzaż Nowego Jorku.
W dzisiejszych czasach tatuaż może zafundować sobie każdy. Tatuujemy się, by się wyróżnić, by mieć na skórze coś w rodzaju amuletu, który będzie magiczną bronią w walce z niepowodzeniami, będzie przypominał o naszych wartościach i ważnych wydarzeniach w naszym życiu. Niezależnie jednak co nami kieruje – warto przemyśleć ten krok, bo zrobić tatuaż jest dużo prościej, niż go potem usunąć…
Magdalena Stefaniak