Szef OPZZ Alfred Miodowicz szukał pomocy w Moskwie. Nie chciał zgodzić się na Okrągły Stół

Alfred Miodowicz jest dziś postacią niemal całkowicie zapomnianą. Tymczasem przed dwudziestu pięciu laty ten były pracownik Huty im. Lenina w Krakowie był jedną z najbarwniejszych postaci w ekipie Wojciecha Jaruzelskiego, a zarazem jedynym człowiekiem próbującym podjąć walkę o sukcesję po generale. Wielka kariera Miodowicza rozpoczęła się w 1984 r., kiedy został szefem tworzonych na miejsce zdelegalizowanej "Solidarności" prorządowych związków zawodowych, czyli Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ). W ciągu kilku lat, przy aktywnym wsparciu władz PRL, związki te skupiły blisko siedem milionów członków, a gen. Jaruzelski był zachwycony osobą Miodowicza. "Przecież Wałęsa wyrósł w ciągu kilku dni - przekonywał w 1984 r. członków kierownictwa PZPR - wiemy na jakiej fali on wyrósł, to jest zrozumiałe. Ale porównać tego głupka z Miodowiczem, to są przecież dwa światy, to są Himalaje i Góry Świętokrzyskie. Więc należałoby to [promowanie lidera OPZZ] robić mocniej, pokazując robotniczą drogę tow.
Miodowicza".

Robotnicza droga doprowadziła Miodowicza w 1986 r. do członkostwa w Biurze Politycznym KC PZPR, ale wkrótce okazało się, że jego ambicje sięgają znacznie dalej. Wiosną 1988 r. lider OPZZ zaczął otwarcie krytykować rząd Zbigniewa Messnera, a następnie zwrot polityczny związany z rozpoczęciem rozmów z Lechem Wałęsą. "Na początku 1988 roku w gronie przyjaciół z kierownictwa związkowego zaczęliśmy myśleć o wykonaniu spektakularnego ruchu, dystansującego nas od całej kierowniczej szamotaniny, kręcenia się w kółko, od partii, której siła kreatywna wyraźnie spadała" - pisał w swoich wspomnienia Miodowicz.

W listopadzie 1988 r. Miodowicz wystąpił z zaskakującą inicjatywą słynnej później telewizyjnej debaty z Wałęsą. W swoich wspomnieniach stwierdził, że propozycja ta stanowiła "pokerowe zagranie" mające ubiec dojrzewający rzekomo w kierownictwie PZPR pomysł, który streścił następująco: "Związki się pozabijają - PZPR ocaleje". Miodowicz najwyraźniej wierzył w taki scenariusz, bowiem w styczniu 1989 r. na plenum KC PZPR oświadczył, że do debaty z Wałęsą, skłoniła go obawa, "że możemy być zaskoczeni jako związki zawodowe gwałtowną decyzją partii, która tradycyjnie już powiedzmy - takie numery - za przeproszeniem - związkom zawodowym robi, wtedy kiedy czuje się zagrożona".

W rzeczywistości jednak to Miodowicz, zrobił kierownictwu PZPR "numer" swą porażką w debacie z Wałęsą. Dlaczego jednak Jaruzelski i premier Rakowski, któremu podlegał Radiokomitet w ogóle zgodzili się na debatę telewizyjną Miodowicza z Wałęsą? Tak wyjaśnił to Wojciech Wiśniewski - przewodniczący Związku Zawodowego Pracowników PZPR, który równocześnie zasiadał w kierownictwie OPZZ: "Do Miodowicza zadzwonił szef Radiokomitetu i powiedział, że premier Rakowski na debatę telewizyjną się nie godzi. Miodowicz się postawił, był przecież członkiem Biura Politycznego. Usłyszał jednak: 'W takim razie pana do budynku telewizji wpuścimy, ale Wałęsy nie'. Miodowicz zagroził, że spotka się z Wałęsą przed budynkiem Radiokomitetu, czyli będzie afera i sensacja". Tego rodzaju incydentu ani Rakowski, ani tym bardziej Jaruzelski woleli nie ryzykować.

Oceniając w kilka dni później przebieg debaty gen. Jaruzelski nie krył rozczarowania starciem swoich Himalajów z Górami Świętokrzyskimi: "jeśli już mówimy o tej rozmowie nieszczęsnej, to ona jednak wyrządziła wielkie szkody. Gwałtownie nastąpił przyrost tych, którzy uważają, że Solidarność trzeba zalegalizować. (...) Zmienił się wizerunek Wałęsy i zmieniło się podejście do Solidarności". Generał uznał, że nie można już dłużej czekać z rozpoczęciem obrad stołu i zdecydował się przeforsować w styczniu 1989 r. na drugiej części X Plenum KC PZPR zgodę na legalizację "Solidarności". Głównym krytykiem tej decyzji był Miodowicz, obawiający się, że spowoduje to masowy odpływ członków OPZZ do odradzającej się "Solidarności".

Później w relacjach między Miodowiczem a Jaruzelskim było już tylko coraz gorzej. W wystąpieniu wygłoszonym podczas posiedzenia inaugurującego obrady Okrągłego Stołu lider OPZZ przelicytował wszystkich radykalizmem, żądając przeprowadzenia wolnych wyborów do parlamentu i zniesienia cenzury. Wywołało to niemal histeryczną reakcję w ekipie Jaruzelskiego. Do ostrej dyskusji na ten temat doszło na forum Sekretariatu KC PZPR. Ostro atakowany Miodowicz złagodził wówczas nieco swoje stanowisko w sprawie cenzury ("to proces, a nie natychmiastowe wprowadzenie"), ale równocześnie powtórzył: "Jesteśmy za demokratycznymi wyborami do Sejmu". Natychmiast replikował mu sekretarz KC Zygmunt Czarzasty mówiąc: "W dzisiejszej sytuacji politycznej wolne wybory to upadek systemu". Obecni na tej naradzie przywódcy OPZZ i PZPR zarzucali sobie wzajemnie nielojalność oraz zaskakiwanie różnymi działaniami mającymi na celu zyskanie na popularności kosztem drugiej strony. Jaruzelski ubolewał, że "na świadomości towarzyszy z OPZZ ciąży
pogląd, że 'partia nas zdradziła'", ale nie zdołał ich przekonać, że "nikt nikogo nie zdradził i nie zdradza".

Przez dwa kolejne miesiące reprezentanci OPZZ przebijali "Solidarność" przy Okrągłym Stole radykalizmem żądań ekonomicznych, w szczególności w sprawie tzw. indeksacji płac. Prof. Janusz Reykowski wspomina, że kiedy interweniował u innych członków Biura Politycznego w sprawie różnych posunięć Miodowicza, "to okazywało się, że oni nie są gotowi do konfrontacji z Miodowiczem". Nie był też do niej gotowy sam Jaruzelski, który w pewnym momencie "był gotów zawiesić obrady Okrągłego Stołu" gdyż - jak powiedział Reykowskiemu - "nie możemy pozwolić sobie na utratę siedmiomilionowego związku, bo oznacza to załamanie całego układu".

Miodowicz szukał nawet wsparcia w Moskwie, gdzie pojawił się w lutym 1989 r. W szyfrogramie nadesłanym do MSW w związku z tą wizytą przez Grupę Operacyjną "Wisła" stwierdzano, powołując się na źródło w sektorze polskim Wydziału Zagranicznego KC KPZR, że "gospodarze przyjęli wizytę M[iodowicza] z życzliwą powściągliwością, ale i ze zdziwieniem". Liderowi OPZZ umożliwiono jedynie kontakty z kierownictwem radzieckich związków zawodowych, natomiast "ze strony partyjnej w ogóle nie włączali się, aby nie stwarzać wrażenia, że udzielają jakiegoś poparcia członkowi Biura Politycznego znanemu z kontrowersyjnych poglądów".

Najgłośniejsza demonstracja niezależności OPZZ nastąpiła 5 kwietnia, podczas transmitowanego przez telewizję zakończenia obrad Okrągłego Stołu. Miodowicz, gdy dowiedział się, że nie otrzyma głosu jako trzeci mówca po Kiszczaku i Wałęsie, zagroził opuszczeniem sali. Doszło do dwugodzinnej przerwy i nerwowych negocjacji zakończonych sukcesem lidera OPZZ. Otrzymał głos przed przedstawicielami ZSL i SD, jako trzeci z kolei mówca. Kontrakt został zawarty.

We wspomnieniach Miodowicz stwierdził, że żałuje podpisania umów Okrągłego Stołu, gdyż w długofalowej perspektywie OPZZ więcej na tym stracił niż zyskał. Zarazem jednak dodał, że nie mógł tego nie zrobić, bowiem "największe baty dostałbym wówczas od własnego aktywu". W następnych miesiącach Miodowicz coraz rzadziej bywał na posiedzeniach Biura Politycznego, a jesienią 1989 r. przystąpił do tworzenia nowej partii pod nazwą Ruch Ludzi Pracy. Wbrew nadziejom Miodowicza nie odegrała ona jednak żadnej roli, a jej działacze zasilili ostatecznie szeregi SLD.

prof. Antoni Dudek dla Wirtualnej Polski