100. rocznica III Powstania Śląskiego. Uroczystości 2 maja w Katowicach i Bytomiu

III Powstanie Śląskie wybuchło nocą z 2 na 3 maja 1921 roku. Po dwóch wcześniejszych zrywach zbrojnych z lat 1919 i 1920 ostatecznie przesądziło o korzystniejszym dla Polski - kosztem Niemiec - podziale Górnego Śląska po I wojnie światowej.

Szczególną rolę w walce o polski Śląsk odegrał Bytom, gdzie swoją siedzibę miał Polski Komisariat Plebiscytowy oraz gdzie zapadła decyzja o wybuchu powstania.

To właśnie ze względu na rolę, jaką odegrał wówczas Bytom, metropolitalne obchody 100-lecia III Powstania Śląskiego odbędą się w tym mieście. Świętowanie rozpocznie się w niedzielę 2 maja, a wielki finał zaplanowano na 25 czerwca.

W tym dniu bowiem przypada rocznica podpisania staraniem Wojciecha Korfantego rozejmu w Błotnicy Strzeleckiej, faktycznie kończącego III Powstanie Śląskie.

- Na ten dzień planujemy organizację widowiska multimedialnego pn. "Tryptyk Powstańczy - Pamięci Ziemi" z udziałem muzyków, śpiewaków, tancerzy wywodzących się z ośrodków kultury i sztuki na obszarze Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii - mówi prezydent Bytomia Mariusz Wołosz.

Bytom. 100. rocznica III Powstania Śląskiego. Uroczyste obchody

Obchody 100. rocznicy III Powstania Śląskiego rozpoczną się 2 maja mszą świętą w intencji Ojczyzny i Powstańców Śląskich, po czym (od godz. 21.20) na bytomskim Rynku oraz przy ul. Gliwickiej, gdzie mieściła się siedziba Polskiego Komisariatu Plebiscytowego, zaplanowano uroczysty capstrzyk z udziałem wojskowej asysty honorowej 34. Śląskiego Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Bytomiu i Orkiestry Wojskowej z Bytomia.

W obchodach wezmą udział przedstawiciele władz Bytomia, Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii oraz miast wchodzących w skład Metropolii, a także radni, posłowie, senatorowie, zaproszeni goście oraz mieszkańcy miasta.

Uroczystości zakończą się (od godz. 22.00) odsłonięciem instalacji artystycznej (mapping) nawiązującej do historycznych wydarzeń, jakie miały miejsce w 1921 roku.

Na bytomskim Rynku obejrzeć można także wystawę poświęconą okresowi plebiscytu i powstań na Górnym Śląsku, obecności wojsk alianckich, a także podziałowi Górnego Śląska w 1922 roku. Przygotował ją Instytut Pamięci Narodowej w Katowicach.

Wojewoda śląski Jarosław Wieczorek 2 i 3 maja weźmie udział w uroczystościach z okazji Dnia Flagi RP, 100. rocznicy wybuchu III Powstania Śląskiego oraz Święta Narodowego 3 Maja.

W niedzielę 2 maja o godzinie 7.30 na placu Bolesława Chrobrego w Katowicach nastąpi uroczyste wciągnięcie flagi RP na maszt. Tego dnia wojewoda weźmie również udział w uroczystościach na Górze św. Anny oraz w Parku Śląskim.

Z kolei 3 maja Jarosław Wieczorek złoży kwiaty przed Pomnikiem Powstańców Śląskich w Katowicach i przed pomnikiem Wojciecha Korfantego na placu Sejmu Śląskiego w Katowicach.

O 10.30 w poniedziałek odbędzie się z tej okazji msza święta w Archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach.

W poniedziałek 3 maja o godz. 12.00 na placu Sejmu Śląskiego odbędzie się również uroczysta prezentacja specjalnego znaczka "Powstania Śląskie".

Kulminacją państwowych obchodów wybuchu III powstania śląskiego będzie wizyta prezydenta Andrzeja Dudy na Górze św. Anny 2 maja.

- Tam odbędą się centralne obchody rocznicy rozpoczęcia powstania, ale będzie początek. Prawie setka imprez, które się odbędą, różnego kalibru, od niewielkich spotkań w wąskim gronie, aż po wielkie pikniki, które mamy nadzieję, że jednak w drugiej połowie roku się odbędą. To będą konferencje naukowe, koncerty. Będą uroczystości z wojskiem – mówił wicepremier i minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński.

- Dziękuję wszystkim, którzy pamiętają o naszych bohaterach - powiedział prezydent Andrzej Duda w opublikowanym przez jego kancelarię spocie z okazji 100. rocznicy wybuchu III powstania śląskiego. W spocie wystąpił też pochodzący ze Śląska aktor Franciszek Pieczka.

Franciszek Pieczka powiedział w spocie, że jego ojciec brał udział w I powstaniu śląskim. "Powstańcy mówili: 'choć kawa czorno czy gorzko, byle polsko!'. Pamięć jest bardzo ważna, szczególnie o powstaniach śląskich, o tym przywiązaniu Ślązaków do ojczyzny" - podkreślił aktor.

2 maja o godz. 20.21 w całej Polsce, m.in. w Warszawie, Rzeszowie, Lublinie, na Górze św. Anny, dla upamiętnienia setnej rocznicy wybuchu III powstania śląskiego, odbędzie się jeden wspólny pokaz wielkoformatowej animacji z elementami 3D "Śląsk wspólna sprawa". Pomysłodawcą filmu zrealizowanego w formie wideomappingu jest Biuro Programu "Niepodległa".

"Podczas blisko dziesięciominutowego pokazu wideo z towarzyszeniem muzyki i opowieści narratora widzowie mają okazję poznać wydarzenia kluczowe dla historii Górnego Śląska i Polski sprzed 100 lat. Animacja jest spójną opowieścią o kształtowaniu się nowych granic Europy, które zależne były nie tylko od polityków, lecz także od ludzi opowiadających się po jednej lub drugiej stronie sporu" - poinformowało Biuro Programu "Niepodległa".

Trzecie powstanie śląskie było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku. Jego efektem było przyznanie Polsce znacznie większej części Górnego Śląska, niż pierwotnie zamierzano. Powstanie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r., walki trwały dwa miesiące.

Rozpoczęcie powstania poprzedził plebiscyt, który odbył się 20 marca 1921 r. Za przynależnością do Polski głosowała mniejszość - 40,3 proc. głosujących. Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom - Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki.

W nocy z 2 na 3 maja rozpoczęło się powstanie. Na jego czele stanął działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy, Wojciech Korfanty. Walki trwały dwa miesiące - powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, później broniąc go przed siłami niemieckimi.

Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny. W III powstaniu śląskim wzięło udział około 60 tys. Polaków - jak podają źródła 1218 spośród nich poległo, 794 odniosło rany.

W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km kw., zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.

Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.