To już oficjalnie. Globalne ocieplenie przekroczyło niebezpieczny próg

Najważniejsze organizacje naukowe na świecie przedstawiły podsumowanie 2024 r. dotyczące rosnących temperatur. I jest to podsumowanie, które zapisze się w historii. Poprzedni rok okazał się najcieplejszym od czasu rozpoczęcia regularnych pomiarów. Historyczne jest jednak nie to, bo w ostatnich latach rekordy takie padają już niestety regularnie. W 2024 r. po raz pierwszy wyprowadziliśmy je jednak na nowy poziom.

Poprzednie 12 miesięcy przyniosło pierwszy rok kalendarzowy, w którym globalne ocieplenie przekroczyło próg 1,5 st. C (względem okresu przedprzemysłowego). To bezpieczniejsza bariera, przed której przekroczeniem przestrzegali naukowcy.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Dlatego w 2015 r. w ramach porozumienia paryskiego blisko 200 państw należących do ONZ zobowiązało się, że będzie dążyć, aby tak się nie stało. Zobowiązania te pozostały jednak na papierze, bo od tego czasu emisje gazów cieplarnianych, które odpowiadają za obecną zmianę klimatu, rosły niemal co roku. Wyjątkiem był tylko rok, w którym świat zatrzymały pandemia i wprowadzane przez rządy lockdowny.

Z perspektywy pogody za oknem 1,5 st. C wydaje się wręcz nieodczuwalne, dlatego ludzie często uznają, że to nic takiego. Warto mieć jednak na uwadze, że z perspektywy planety zmiana jest bardzo duża.

Dla nas 6 st. C różnicy wpłynie na to, czy założyć kurtkę zimową, czy wiosenną. Dla planety 6 st. C mniej niż w XX w. to wspomnienie ostatniej epoki lodowcowej, a 6 st. C więcej to przypomnienie czasów, w których po Ziemi chodziły dinozaury.

Tymczasem, jak wskazują pomiary, globalna temperatura wyniosła w 2024 r. 15,1 st. C. Jest to o 0,72 st. C powyżej średniej z lat 1991–2020 oraz o 0,12 st. C powyżej średniej z 2023 r., czyli poprzedniego najcieplejszego roku w historii. W porównaniu do średniej z lat 1850-1900, zmiana jest jednak o wiele większa, bo wynosi już 1,6 st. C.

W poprzednim roku miesięczna średnia globalna temperatura przekraczała 1,5 st. C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej przez 11 miesięcy w roku. Biorąc pod uwagę wcześniejsze dane, wszystkie miesiące od lipca 2023 roku, z wyjątkiem lipca 2024 roku, przekraczały poziom 1,5 st. C.

- Każdy rok ostatniej dekady znajduje się wśród dziesięciu najcieplejszych lat w historii pomiarów. Obecnie balansujemy na granicy przekroczenia poziomu 1,5 st. C, określonego w porozumieniu paryskim, a średnia z ostatnich dwóch lat już przekracza ten poziom - wyjaśnia Samantha Burgess, jedna z dyrektorek agencji Copernicus.

Informację o przełamaniu bariery 1,5 st. podały największe organizacje naukowe dokonujące globalnych pomiarów temperatur, w tym m.in. wspomniana agencja Copernicus, amerykańskie agencje NASA i NOAA, brytyjskie biuro meteorologiczne Met Office i Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO).

W 2024 r. rekordowo wysokie były też wywołane działalnością człowieka emisje gazów cieplarnianych, które pochodzą głównie ze spalania paliw kopalnych, a następnie produkcji rolnej (zwłaszcza produkcji mięsa). Właśnie z tego powodu globalne temperatury rosną w tempie niespotykanym na Ziemi od dziesiątek milionów lat.

W rezultacie poprzedni rok przyniósł nie tylko rosnące temperatury powierzchni Ziemi, ale i więcej niechlubnych rekordów. Dotyczyły one m.in. temperatury mórz i ilości pary wodnej w atmosferze.

To wszystko przełożyło się zaś na bezprecedensowe fale upałów i intensywne opady deszczu, które były dotkliwe dla milionów ludzi. Przykładem są m.in. jesienne powodzie w naszej części Europy oraz powodzie w Hiszpanii i Niemczech. Z kolei w wybrzeże Ameryki Północnej na przestrzeni dwóch tygodni uderzyły dwa potężne huragany. O ile wydarzenia te były najbardziej dotkliwe z perspektywy kosztów finansowych, o tyle inne katastrofy, takie jak cyklony uderzające w Azję, doprowadzały do większej liczby ofiar śmiertelnych.

"Duża wilgotność zwiększyła potencjał ekstremalnych opadów. Co więcej, w połączeniu z wysokimi temperaturami powierzchni morza, wysoka wilgotność przyczyniła się do powstawania zjawisk burzowych, w tym cyklonów tropikalnych" – tłumaczy Copernicus.

Inne czynniki, takie jak ogrzewające oceaniczne wody cykliczne zjawisko El Niño, też przyczyniły się do wysokich temperatur w 2024 r. Naukowcy nie mają jednak wątpliwości, że tym głównym czynnikiem jest spowodowana działalnością człowieka zmiana klimatu.

Warto mieć na uwadze, że przekroczenie progu 1,5 st. C przez jeden rok nie oznacza przekreślenia celu z porozumienia paryskiego. Odnosi się on bowiem nie do średniej z jednego roku, lecz uśrednionej temperatury z okresu obejmującego co najmniej 20 lat. Przy obecnym tempie emisji gazów cieplarnianych próg 1,5 st. C z perspektywy wieloletniej średniej może jednak zostać przekroczony jeszcze w tej dekadzie.

- Wszystkie międzynarodowo opracowane globalne zestawy danych dotyczących temperatury pokazują, że rok 2024 był najgorętszym rokiem od początku prowadzenia pomiarów w 1850 r. Ludzkość ma kontrolę nad swoim losem, a nasze reakcje na wyzwania związane z klimatem powinny opierać się na dowodach. Przyszłość jest w naszych rękach. Szybkie i zdecydowane działania wciąż mogą zmienić trajektorię zjawisk klimatycznych - komentuje Carlo Buontempo, dyrektor unijnej agencji Copernicus.

Dla Wirtualnej Polski Szymon Bujalski, "Dziennikarz dla Klimatu"