Rosyjski towar dobija polską branżę. Dowody na polu rolnika spod Puław

- Potrzebowałem nawozów na start prac polowych i na początek wegetacji roślin. Zamówienie miało być zrealizowane na już i w przyzwoitej cenie. Zbytnio nie interesowałem się producentem - relacjonuje WP rolnik spod Puław (woj. lubelskie). Rozmówca prosi o zachowanie anonimowości. Nie spodziewał się, że hurtownia dostarczy produkt pochodzący z Rosji. Pod koniec lutego na pole trafiło 12 ton saletry. Na workach znajdowały się oznaczenia w języku polskim, a także informacja, że producentem nawozu jest Szczekinoazot (Shchekinoaztot) z Tuły w centralnej Rosji.

Gdy nazwę z etykiety wpisze się do wyszukiwarki internetowej, można wyczytać, że to potentat branży nawozowej, który przewija się na liście sankcyjnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. W maju 2023 r. urzędnicy objęli sankcjami spółkę, która była dealerem nawozów rosyjskiej firmy oraz dwoje przedsiębiorców: Olega Fedorczenko i Werę Kuliczkową. Obostrzenia obejmują m.in. zamrożenie środków finansowych na kontach firmy, zakaz działalności oraz uznanie osób za niepożądane w Polsce - wynika z komunikatu MSWiA.

Rolnik zastanawia się: - Jak to się dzieje, że moje pole leży 30 km od Grupy Azoty, a najłatwiej dostępnym lokalnie nawozem jest produkt z Rosji? - pyta. Opowiada, że zrobił zdjęcia etykiet i postanowił nagłośnić sprawę.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Rolnik przekazał zdjęcia Rafałowi Meklerowi, przedsiębiorcy i działaczowi Ruchu Narodowego w woj. lubelskim. Ten zamieścił post w mediach społecznościowych. Na wpis zareagowali kolejni rolnicy, a także handlowcy branży nawozowej, komentując, że rosyjskie nawozy nie są objęte sankcjami.

Jak to możliwe? Produkty te trafiają na polski rynek, bo dystrybucja odbywa się przez pośredników z Litwy lub Białorusi. Trudno się dziwić, że podbijają rynek - są o kilkaset złotych tańsze na jednej tonie od polskich nawozów.

W dodatku wielu rolników jest obrażonych na polskich producentów. To skutek wydarzeń z 2022 r. Gdy w trakcie wojny w Ukrainie zaczął drożeć gaz, cena nawozów wzrosła trzykrotnie. Opisywaliśmy, że Polacy szukali tańszych produktów w Niemczech.

- Jesteśmy na wojnie handlowej z Rosją. Sprzedaż tanich nawozów to działanie obliczone na upadek polskiego i unijnego sektora. Chcielibyśmy liczyć na patriotyzm zakupowy rolników. Uzależnienie się od rosyjskich nawozów wpłynie na bezpieczeństwo żywnościowe kraju, dając podobny skutek, jak kiedyś import gazu - tak historię rolnika nieoficjalnie komentuje menedżer z branży chemicznej.

Największy koncern chemiczny w Polsce Grupa Azoty zatrudnia 15 tys. ludzi. Jak słyszymy, pracownicy drżą tam o miejsca pracy. Zdaniem analityków giełdowych sprawa nawozów odbija się na wynikach spółki za 2023 r. Odnotowano wtedy stratę ponad 3 mld zł, a przez trzy kwartały 2024 r. również notowano straty. "Żądamy zamknięcia granic dla nawozów spoza Unii Europejskiej", "stop importowi nawozów z Rosji i Białorusi" - z takimi transparentami w listopadzie 2024 r. protestowali związkowcy Azotów.

"Zapowiadane przez pracodawcę dalsze cięcia i kontynuacja restrukturyzacji może doprowadzić (...) do rozpoczęcia niekontrolowanych niepokojów" - czytamy w stanowisku Komisji Krajowej Solidarności, odnoszącym się do Grupy Azoty.

- Informacje dotyczące rzekomych braków w zakresie produktów traktujemy jako próbę dezinformacji. W styczniu i lutym 2025 r. sprzedaliśmy kilkaset tysięcy ton nawozów. Blisko 100 dostaw zrealizowaliśmy pociągami, dostawy autami objęły 12,5 tys. adresów w Polsce - komentuje Monika Darnobyt, rzeczniczka prasowa Grupy Azoty. Apeluje, by rolnicy, którzy spotkają się z komunikatem, jakoby polskich produktów brakowało, kontaktowali się autoryzowanymi dystrybutorami.

Rozmówczyni podkreśla, że do spółki trafiają relacje i zdjęcia o dostępności rosyjskich nawozów w Polsce. Firma "dostrzega aktywność lobby, które obawia się ukrócenia patologii, gdzie kraje nieposiadające zdolności produkcyjnych wskazywane są jako oficjalni producenci nawozów", dostępnych na polskim rynku.

- Faktem jest jednak, że w sprzedaży są dostępne nawozy z Rosji i Białorusi, i bardzo wielu rolników decyduje się na ich zakup z uwagi na cenę. Musimy pamiętać, że w finalnej cenie nawozów kluczową rolę odgrywają wysokie koszty gazu, czy m.in. opłaty za emisje CO2, których nie muszą ponosić producenci z Rosji i Białorusi - dodaje Darnobyt.

- Niezmiennie stoimy na stanowisku, że utrzymanie produkcji nawozowej w UE to gwarancja naszego bezpieczeństwa. W scenariuszu bez producentów z UE, kwestią czasu byłoby podniesienie cen nawozów z importu - podkreśla rzeczniczka prasowa Grupy Azoty.

8 stycznia 2025 r. w Sejmie odbyła się dyskusja na temat konieczności objęcia sankcjami nawozów importowanych z Rosji i z Białoruś. Poseł Paweł Rychlik z Prawa i Sprawiedliwości grzmiał, że pieniądze zarobione na nawozach finansują "zabijanie ukraińskich dzieci".

W imieniu rządu w Sejmie głos zabrał wiceszef MSWiA Czesław Mroczek. Wypunktował, że krajowa lista sankcyjna obejmuje teraz 523 wpisy dotyczące osób i firm reprezentujących rosyjski i białoruski kapitał.

- W grudniu podjęto decyzję o wpisaniu na listę sankcyjną czterech firm (...) powiązanych z firmami produkującymi nawozy mineralne na Białorusi na listę sankcji. Działamy dwutorowo: prokuratura i Krajowa Administracja Skarbowa w zakresie obchodzenia sankcji, a my wchodzimy bezpośrednio, umieszczamy te firmy na krajowej liście sankcyjnej, mrożąc ich aktywa, uniemożliwiając ich działanie w ogóle. W tym zakresie będziemy bardzo aktywni, jeżeli chodzi o segment nawozowy - zapowiedział Mroczek.

Jak dowiaduje się WP, pod koniec w 2024 r. nasi dyplomaci z Brukseli planowali, że Polska podczas swojej prezydencji będzie zabiegać o wprowadzenie ceł na rosyjskie nawozy. Dlaczego nie sankcje? Obawiano się sprzeciwu Węgier.

Decyzja w sprawie obostrzeń zależy od Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej. W przeciwieństwie do sankcji, cła nie wymagają w głosowaniu jednomyślności państw członkowskich UE. Wystarczy zgoda 15 krajów, reprezentujących 65 proc. ludności UE.

28 stycznia rząd poinformował, że Komisja Europejska przyjęła propozycję nałożenia ceł na nawozy azotowe z Rosji i Białorusi. Według informacji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi do jednej tony nawozu doliczano by równowartość 40 lub 45 euro. Dopiero po trzech latach cła miałyby osiągnąć "poziom blokujący", czyli 315- 430 euro od tony.

Poprosiliśmy MRiRW o komentarz do relacji rolnika spod Puław. Czy urzędnicy dostrzegają problem związany z możliwym obchodzeniem sankcji oraz sytuacją rolników?

W lutym Polska Izba Przemysłu Chemicznego ostrzegała, że zaproponowane przez Komisję Europejską cła na nawozy z Rosji i Białorusi są niewystarczające. Izba wskazała konieczność bardziej "zdecydowanych działań w celu ochrony europejskich producentów oraz stabilizacji rynku". Jej zdaniem import zagraża 76 tys. miejsc pracy w branży w UE, w tym w Polsce.

- Propozycję Komisji Europejskiej uważamy za idącą w dobrym kierunku, lecz zachowawczą. Rozumiemy, że jest to pewna forma kompromisu pomiędzy sektorem przemysłowym a rolnym - komentuje dla WP przedstawicielka Grupy Azoty.

W przypadku przyjęcia wniosku przez państwa członkowskie UE, cła zaczną obowiązywać od lipca 2025 r. Jedna czwarta nawozów importowanych przez UE pochodzi z Rosji, która stała się największym dostawcą po Egipcie i Kanadzie - podał w lutym unijny Eurostat (tu link do publikacji). Z tych samych danych wynika, że polscy odbiorcy zamówili od Rosji 1,3 mln ton nawozów w 2024 roku.

Temat podchwyciła państwowa rosyjska agencja RIA Novosti. "Wielkość eksportu do Polski wzrosła w ciągu roku dwukrotnie, osiągając rekordową wartość 422,3 mln euro. Tym samym efekt odcięcia rosyjskich firm z 2022 roku został całkowicie zniesiony z IV kwartale 2024" - poinformowali triumfalnym tonem.

Rosyjscy dziennikarze sami zauważyli, że eldorado może się skończyć, gdy UE wprowadzi cła. Pytany o to rzecznik prasowy prezydenta Rosji Dmitrij Pieskow odparł, że do czasu uzyskania unijnej zgody "nie warto omawiać tej kwestii".

Tomasz Molga, dziennikarz Wirtualnej Polski