Radziecka fotografia erotyczna w Warszawie

"Jeśli przymkniemy oko na dosłowność tytułu i zastanowimy się nad wieloznacznością słowa 'obnażenie', okaże się, że pochody, scenki rodzajowe, akty, studia i kompozycje wybrane na tę wystawę rzeczywiście tworzą zaskakujący aneks do historii" - powiedział podczas poniedziałkowego wernisażu w Królikarni jeden z kuratorów wystawy, Radosław Mleczko.

Gdy myślimy o kobiecie czasów Stalina, najczęściej mamy na myśli typ robotnicy, której postać uwieczniła Wiera Muchina w monumentalnej rzeźbie "Robotnik i kołchoźnica". Wystawa w Królikarni wzbogaca ten obraz. Widzimy muskularne, wysportowane ciała prężące się w szeregach defilujących na cześć przywódcy, żywe piramidy i skomplikowane układy gimnastyczne sportsmenek. Ale także zdjęcia nagich kobiet, emanujące erotyzmem, w swobodnych lub zawstydzonych pozach, zmysłowe, czasem tajemnicze.

Po 1917 roku sztuka stała się w Związku Radzieckim częścią rewolucji kulturalnej - kwestie ideologii znajdowały odbicie na poziomie społecznym i obyczajowym. Tworzeniu komun towarzyszyło hasło "Precz ze wstydem", rodziły się teorie dotyczące swobody seksualnej. Radziecka fotografika w ciągu pierwszego dziesięciolecia po rewolucji dopiero powstawała. W tym okresie tworzyli jeszcze artyści, którzy uznanie zdobyli przed rewolucją i chętnie szukali natchnienia w tak "apolitycznym" temacie, jakim jest piękno ludzkiego ciała.

W latach 20. w Moskwie odbyły się aż cztery wystawy pt. "Sztuka ruchu". Na warszawskiej wystawie znalazły się m.in. niektóre prace z tamtych ekspozycji - na przykład wyrafinowane "Kompozycje gimnastyczne" Aleksandra Grinderga. Natchnieniem dla wielu ówczesnych fotografów były poszukiwania Isadory Duncan, która w 1921 roku stworzyła w Moskwie szkołę tańca.

W Warszawie prezentowane są też prace Jurija Jeriemina, który swoje nagie modelki fotografował na tle krymskiej przyrody, nastrojowe akty Grigorija Zinina, a także eksperymentalne zdjęcia Wasilija Żywago. Ostatnim tryumfem tej grupy fotografów była wystawa w Moskwie w 1928 roku. Tuż po niej podniosły się głosy krytyczne wobec prezentowania w sztuce "burżuazyjnych, bezużytecznych samic z przylizanych płócien europejskich salonów (...) przeznaczonych do pożądliwej kontemplacji". Niektórzy twórcy, jak Aleksander Grinderg, rozminięcie się z gustem partii przypłacili latami w łagrze.

Na wystawie znalazło się 71 zdjęć powstałych w latach 20. i 30. XX wieku, skompletowanych z prywatnych kolekcji. Ekspozycję będzie można oglądać do 6 czerwca.