Prezydent Nawrocki, prokuratura i Trybunał Stanu. Analizujemy sytuację prawną przyszłej głowy państwa

"Wszystko wskazuje na to, że Karol Nawrocki oszukał pana Jerzego poprzez wprowadzenie go w błąd co do zamiaru opieki oraz uzyskanie korzyści majątkowej" - stwierdził na początku maja Roman Giertych. Poseł Koalicji Obywatelskiej, odpowiedzialny w KO za rozliczenia rywali politycznych zapowiedział złożenie zawiadomienia do prokuratury w tej sprawie.

Zdaniem Giertycha udział Karola Nawrockiego w kibicowskich ustawkach również powinien podlegać karze, bo - w ocenie parlamentarzysty - czyn się nie przedawnił (innego zdania jest wielu karnistów). W internecie przeciwnicy Nawrockiego pisali o szeregu spraw, za które Karol Nawrocki powinien ponieść prawne konsekwencje, z karą pozbawienia wolności włącznie.

Tak czy inaczej, Karol Nawrocki do więzienia nie trafi. Fakt, że zostanie prezydentem, polepsza jego sytuację w sprawach, które prokuratura mogłaby z jego udziałem prowadzić.

Nawrocki zostanie prezydentem na początku sierpnia 2025 r. Biorąc pod uwagę, że nie toczą się przeciwko niemu żadne postępowania karne, nie ma mowy o tym, by został do czasu zaprzysiężenia skazany. Zastosowanie znajdzie zatem art. 145 konstytucji. Stanowi on, że prezydent RP za naruszenie konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.

Postawienie głowy państwa w stan oskarżenia może zaś nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego (czyli połączone Sejm i Senat) podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.

- W chwili obecnej przeciwko Karolowi Nawrockiemu nie jest prowadzone żadne postępowanie karne. Niezależnie od wyboru na prezydenta nie wiadomo przecież w ogóle, czy takie postępowanie by było prowadzone. Natomiast sprawa jest dziś klarowna: od sierpnia, przez najbliższe 5 lub 10 lat, Nawrocki mógłby odpowiadać tylko przed Trybunałem Stanu - wskazuje adwokat dr Łukasz Chojniak, karnista.

Odpowiedzialność karna głowy państwa - choć w polskich realiach dość teoretyczna - była przedmiotem rozważań w piśmiennictwie prawniczym.

Już w 2001 r. Dobrosława Szumiło-Kulczycka wskazywała na łamach "Przeglądu Sejmowego", że "w okresie sprawowania urzędu wszelkie zarzuty co do popełnienia przestępstwa wchodzącego w zakres kognicji Trybunału Stanu mogą być rozstrzygane wyłącznie przed tym organem".

Szumiło-Kulczycka zastanawiała się również, co w sytuacji, gdy do popełnienia czynu doszło przed objęciem prezydentury. "Mimo że osoba piastująca funkcję głowy państwa dopuściła się czynu zabronionego przed objęciem urzędu, organem wyłącznie właściwym do jego osądzenia [w czasie pełnienia urzędu] pozostanie Trybunał Stanu, przy czym musi być zachowana szczególna procedura stawiania jej w stan oskarżenia" - czytamy w artykule naukowym. Wskazano w nim też, że w całej sprawie chodzi o ochronę kluczowego w państwie urzędu, a nie konkretnej osoby. Nic nie stoi na przeszkodzie, by postępowanie było kontynuowane po zakończeniu kadencji.

Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o Trybunale Stanu w okresie sprawowania urzędu prezydenta nie biegnie przedawnienie karalności przestępstw lub przestępstw skarbowych, za które osoba sprawująca ten urząd nie została postawiona w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

Autorka w swoim opracowaniu zastanawiała się też, jak w przypadku sprawy dotyczącej głowy państwa powinna zachować się prokuratura. I doszła do wniosku, że nie ma przeszkód, aby prokuratura prowadziła sprawę, choćby w celu zabezpieczenia dowodów. Jednocześnie w sytuacji, w której śledczy chcieliby postawić zarzuty urzędującemu prezydentowi, należałoby zawiesić postępowanie przygotowawcze na czas sprawowania urzędu.

"W każdym razie prokurator bezsprzecznie nie ma możliwości wyjścia poza fazę postępowania in rem. Przedstawienie zarzutów osobie, która podlega w danym okresie wyłącznej właściwości Trybunału Stanu, jest bowiem niedopuszczalne" - wskazała Dobrosława Szumiło-Kulczycka w swym artykule.

Postawienie Karola Nawrockiego w obecnej sytuacji wydaje się niemożliwe. W skład Zgromadzenia Narodowego wchodzi 560 osób. Aby postawić prezydenta przed Trybunałem Stanu, za musiałoby być 374 członków zgromadzenia. Większość rządowa, w najlepszym dla niej razie, mogłaby zaś liczyć na 308 głosów. Gdyby nawet wniosek poparła cała opozycja poza Prawem i Sprawiedliwością (co wydaje się mało prawdopodobne), nadal brakowałoby kilkudziesięciu głosów.

To oznacza, że nawet gdyby rządzący chcieli wyciągnąć konsekwencje wobec Karola Nawrockiego, a prokuratura doszła do przekonania, że są ku temu podstawy - wszystko wskazuje na to, że pierwsza okazja będzie dopiero w 2030 r. lub, jeśli Nawrocki zostałby wybrany na urząd prezydenta ponownie, w 2035 r.

Patryk Słowik, dziennikarz Wirtualnej Polski