Pompa ciepła – jaką wybrać?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czego absolutnie nie powinno się robić, dokonując wyboru urządzenia.

Pierwszym podstawowym błędem potencjalnych inwestorów jest kierowanie się wyłącznie ceną oraz mocą pompy ciepła. Tymczasem "najdroższy" nie równa się "najlepszy", a moc urządzenia podana jest zwykle w pewnym zakresie (od-do). Dlaczego? Ponieważ większość pomp ciepła to urządzenia inwerterowe, czyli pracujące z różną mocą w zależności od warunków i zapotrzebowania na ciepło. Oznacza to, że odpowiednio dobrana pompa o mniejszej mocy może pracować z tą samą efektywnością, co pompa o większej mocy.

Drugim częstym błędem jest tzw. przewymiarowanie. Mowa o sytuacji, w której potencjalny klient chce mieć urządzenie o większej mocy ("na zapas"), ponieważ będzie się czuł bezpieczniej np. w czasie dużych mrozów. Taki inwestor nie zdaje sobie sprawy, że przewymiarowanie mocy przy doborze pompy wpływa negatywnie na jej pracę. Objawia się to np. tym, że w momencie okresów przejściowych, gdy na zewnątrz panują dodatnie temperatury, urządzenie może niepotrzebnie się włączać i wyłączać, a to skraca jego żywotność i zwiększa koszty ogrzewania.

Trzecim błędem jest sięganie po pompy ciepła "niemarkowe"; z niesprawdzonych i niezaufanych źródeł oraz od wątpliwej renomy producentów. Doświadczeni i cenieni producenci, np. Viessmann, po pierwsze, zapewniają transparentność danych technicznych, po drugie – mogą poświadczyć o jakości swoich urządzeń, dając na nie przejrzystą gwarancję. Viessmann zapewnia ponadto kompleksowy serwis, a także oferuje produkty nowoczesne, wydajne i zgodne z wszelkimi obowiązującymi normami.

Skoro wiemy już, czego nie robić, warto wziąć pod uwagę wszystkie podstawowe czynniki decydujące o wyborze właściwego urządzenia. Określenia i przeanalizowania wymagają takie kwestie jak:

Zastanów się, jaką rolę ma pełnić pompa ciepła w Twoim budynku. Będzie jedynie przygotowywać c.w.u., a może również ogrzewać budynek? Ma pracować samodzielnie, czy w instalacji hybrydowej z kotłem czy fotowoltaiką? Czy prócz ogrzewania domu zimą, ma także zapewnić jego chłodzenie latem? Wszystko to przekłada się na dobór odpowiedniego urządzenia i jego mocy urządzenia.

Wśród 3 typów opisywanych urządzeń wyróżniamy:

1. Pompy gruntowe.
2. Pompy wodne.
3. Pompy powietrzne.

Typ warunkowany jest dolnym źródłem ciepła wykorzystywanym przez urządzenie. Wybór źródła zależy od warunków lokalnych i przestrzeni, jaką posiadasz.

Jeśli dysponujesz stosunkowo małą działką, a w okolicy nie ma zbiornika wodnego, wówczas masz dwa rozwiązania: pompa gruntowa z wymiennikiem poziomym lub pompa powietrzna. Instalacja pompy gruntowej sprawdzi się, gdy:

• możesz zainwestować w wykonanie odwiertów i nie istnieją przeciwwskazania do takich prac,
• zapotrzebowanie energetyczne Twojego budynku jest stosunkowo wysokie.

W innych sytuacjach lepszym rozwiązaniem okazuje się zwykle pompa powietrzna, której koszt zakupu i montażu jest niższy, niż pompy solanka/woda. Takie urządzenie sprawdza się również jako system wspomagający inne źródło ogrzewania domu.

Jeśli dysponujesz rozległą działką, możesz rozważyć instalację pompy gruntowej wykorzystującej wymiennik poziomy (kolektory). Rozwiązanie, choć droższe niż przeciętna pompa powietrzna, to okazuje się bardziej efektywne i nie wymaga przeprowadzania odwiertów. Alternatywą jest wybór pompy wodnej, której sprawność dorównuje pompom gruntowym. Rozwiązanie to wybierane jest jednak w Polsce najrzadziej, ponieważ niewiele jest posesji z dostępem do odpowiedniego źródła wody.

Pompę ciepła dobiera się każdorazowo do budynku oraz warunków, w jakich pracować będzie urządzenie. Podstawowym parametrem jest roczne zapotrzebowanie budynku na energię cieplną. Jest ono zawarte w charakterystyce energetycznej, czyli niezbędnym elemencie każdego projektu budowlanego, który został złożony w drodze uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę.

Na zapotrzebowanie wpływa wiele czynników, m.in. powierzchnia, lokalizacja (strefa klimatyczna) czy standard wykonania budynku, liczba domowników, ich indywidualne preferencje odnośnie ogrzewania/chłodzenia czy zużycie i pożądana temperatura c.w.u. Niezwykle ważne jest określenie strat ciepła (ile traci go budynek przez przegrody i mostki cieplne). Wyznaczenie takich wartości wymaga kompleksowego audytu. Dlatego jeśli chcesz, by wszystkie parametry zostały wyznaczone precyzyjnie, pozwalając na dokładne dopasowanie pompy ciepła do Twoich potrzeb, najlepiej powierzyć to zadanie fachowcom.

Inwestorzy poszukujący odpowiedniego urządzenia najczęściej skupiają się na parametrze COP. Określa on efektywność energetyczną, a więc to, ile ciepła dostarczy urządzenie z jednostki energii elektrycznej (1 kW). COP waha się najczęściej w granicach od 3 do 5. Przykładowo najniższa wartość (3) oznacza, że pompa wyprodukuje 3 kW energii cieplnej z 1 kW prądu. O COP warto wiedzieć przynajmniej 2 rzeczy:

1. Jest to chwilowa sprawność urządzenia.
2. Jego wartość podana jest na podstawie pracy urządzenia w konkretnych zadanych warunkach.

Oznacza to, że parametr ten jest zmienny w zależności od warunków, w jakich pracuje urządzenie. Wpływa na niego np. temperatura zewnętrzna czy temperatura zasilania instalacji współpracującej z pompą (im jest niższa, tym efektywniej pracuje pompa, stąd polecaną jest integracja urządzenia z ogrzewaniem niskotemperaturowym: podłogowym, klimakonwektorami czy grzejnikami niskotemperaturowymi).

Producent podaje COP na podstawie wyników uzyskanych w warunkach testowych, które niekoniecznie muszą odpowiadać warunkom, w jakich będzie pracować Twoje urządzenie. Dlatego bardziej miarodajnym parametrem jest SCOP, czyli średni sezonowy współczynnik efektywności. Bierze on pod uwagę nie to, jaką sprawność urządzenie osiąga w danym momencie, ale jak radzi sobie przeciętnie w skali miesiąca, kwartału czy roku.

W przypadku powietrznych pomp ciepła wyróżniamy dwa warianty: split i monoblok. W pierwszym układ chłodniczy rozdzielony jest na dwie jednostki – wewnętrzną i zewnętrzną. W drugim kompletny układ chłodniczy znajduje się w jednej hermetycznej jednostce.

Który wariant wybrać? Split, czy monoblok? To zależy. Zwłaszcza, że pod względem sprawności oba warianty mogą osiągać wysoką efektywność.

Pompy ciepła typu split są z reguły tańsze, jednak ich montaż wymaga odpowiedniej przestrzeni oraz utworzenia połączenia freonowego. Taka konfiguracja preferowana jest w nowo budowanych obiektach, gdzie możliwe jest wcześniejsze rozplanowanie przestrzeni i infrastruktury. Ponadto ze względu na wykorzystanie gazowego czynnika chłodniczego pompy split wymagają corocznej kontroli szczelności oraz uprawnień f-gazowych od instalatora.

Pompy monoblokowe są droższe, ale prostsze w instalacji. Nie wymagają także od instalatora posiadania uprawnień f-gazowych, ponieważ podczas montażu urządzenia nie ingeruje on w układ chłodniczy. Takie pompy rekomenduje się często dla istniejących budynków, zwłaszcza poddawanych termomodernizacji, gdzie przestrzeń montażowa okazuje się ograniczona i liczy się m.in szybkość realizacji inwestycji.

Zakup pompy ciepła to inwestycja na lata. Jeśli chcesz mieć pewność, że po roku lub dwóch latach użytkowania Twój sprzęt nagle nie ulegnie awarii, stawiaj na markowe urządzenia od renomowanych producentów. Pompa ciepła powinna posiadać wszelkie niezbędne certyfikaty, być zgodna z obowiązującymi normami i przepisami. Jej producent powinien zapewniać transparentność danych technicznych. W przeciwnym razie możesz podejrzewać, że coś chce przed Tobą ukryć. Niezwykle istotne jest także zapewnienie serwisu i gwarancji – nie tylko na urządzenie, ale i części oraz ich dostępność. Nie warto kierować się wyłącznie kryterium ceny, ponieważ początkowe oszczędności na niesprawdzonej inwestycji można przypłacić późniejszymi usterkami.

Dobór pompy ciepła to niełatwe zadanie. Obejmuje ono szereg zmiennych, których analiza i korelacja wymagają doświadczenia i kompleksowej wiedzy technicznej. Warto orientować się przynajmniej w podstawowych kwestiach związanych z pompami ciepła, ale przede wszystkim znać swoje potrzeby, możliwości i oczekiwania związane z inwestycją. Podstawowe wnioski płynące z niniejszego wpisu to:

• Wybór pompy ciepła należy dostosować do specyfiki i lokalizacji budynku oraz warunków montażowych (wielkość działki, dostępność dolnego źródła ciepła itp.).
• Podejmując decyzję, nie warto kierować się wyłącznie ceną oraz COP.
• By uniknąć kosztownych konsekwencji, należy sięgać po produkty markowe od renomowanych producentów.
• Analizę warunków montażowych, dobór i montaż urządzenia oraz szczegółowe analizy warto powierzyć fachowcom. Może się okazać, że rozwiązanie, które początkowo wydaje się najrozsądniejsze, można zoptymalizować, minimalizując koszty, zwiększając komfort użytkowania urządzenia i przyspieszając zwrot inwestycji.