Płyta na miarę naszych czasów

Nasz poradnik nie został przygotowany dla użytkowników bardzo zaawansowanych. Nie będziemy więc zagłębiali się w arkana BIOS-u czy poszczególnych aplikacji użytkowych, które mogą zwiększać ( bądź nie ) wygodę obsługi płyty głównej. Skupiliśmy się na prezentacji przeznaczenia najważniejszych, naszym zdaniem, elementów płyty głównej, także tych, które być może część aktualnie przez Was użytkowanych płyt ma na wyposażeniu, lecz z różnych przyczyn nie są przez Was wykorzystywane.

Pierwszym pytaniem, jakie powinniśmy sobie zadać kupując płytę główną, będzie jaki procesor chcemy w niej umieścić. I nie chodzi tu tylko o wybór pomiędzy AMD i Intelem, lecz musimy określić konkretny model procesora. Procesory oprócz różnic wynikających z odmiennej budowy i związanej z tym wydajności, istotnie różnią się pod względem gniazda ( opakowania ), które służy do połączenia CPU z płytą główną. Jeśli zdecydujecie się na jeden z aktualnie oferowanych procesorów Intela to sprawa jest prosta - prawie wszystkie mają identyczną podstawką LGA775. Jedyne odstępstwo to procesory mobilne, które można instalować w kilku specyficznych płytach głównych, przeznaczonych do pecetów stacjonarnych lub intelowskiej platformy rozrywki cyfrowej ViiV ( komputery "salonowe" do ustawienia obok telewizora ). Modele te mają podstawki Socekt 479 i współpracują z procesorami Intel Core Solo i Duo ( najczęściej są wyposażone w chipset 945GM ). Procesory AMD z gniazdem Socket A to już wyłącznie wolniejsze Semprony. Kupowane
najczęściej układy AMD to jednak procesory nowsze, z podstawkami Socket 939 lub 754. Te ostatnie występuje już w śladowej ilości Athlonów 64 i większej Sempronów. Najpopularniejsze jest zdecydowanie gniazdo Socket 939. Problem leży jedynie w tym, że już za kilka tygodni do oferty wejdą nowe procesory AMD Athlon 64 z nową podstawką AM2. Jeśli więc planujecie kupno nowego komputera lub wymianę platformy AMD, to warto rozważyć wstrzymanie się z zakupem o miesiąc lub dwa. Z pierwszych informacji nie wynika aby nowe układy, pomimo wbudowania kontrolera pamięci DDR2, miały być szybsze od aktualnie dostępnych. Plusem będzie zapewne kompatybilność nowych płyt w przyszłości.

Chipset to ważna rzecz. Choć ukryty zazwyczaj pod niewielkim radiatorem często przykrytym jeszcze wentylatorem, to tak naprawdę chipset odpowiada za komunikację pomiędzy poszczególnymi komponentami peceta. Mostek północny odpowiada m.in. za obsługę procesora, pamięci RAM oraz kart graficznych. Mostek południowy za resztę, czyli obsługę wszelkiego rodzaju peryferiów z interfejsem USB, FireWire, kodeka audio, napędów dyskowych oraz kontrolerów sieciowych. Od niego zależy też czy zamontowany na płycie procesor będzie w ogóle obsługiwany. Może się więc zdarzyć, że procesor o odpowiedniej podstawce ( pasujący do gniazda na płycie ) nie będzie mógł z nią współpracować właśnie ze względu na niezgodność z chipsetem. Pamiętajcie więc aby zawsze przed kupnem procesora i płyty głównej sprawdzić czy oba komponenty są ze sobą kompatybilne. Chipset może składać się z dwóch elementów - mostka północnego i południowego, lub jednego układu scalonego. Pierwsze rozwiązanie jest stosowane we wszystkich chipsetach Intela, ATI,
VIA oraz SiS, drugie popularyzuje NVIDIA.* 3. Karta graficzna*

Aktualnie właściwie wszystkie nowoczesne płyty główne powinny mieć na wyposażeniu przynajmniej jedno złącze graficzne PCI Express x16 ( pomijając modele płyt ze zintegrowanymi rdzeniami graficznymi ). Karty AGP 8x, owszem, są na ryku, lecz pojawia się coraz mniej nowych modeli z tym interfejsem, a bardzo szybkich kart dla graczy z AGP już się nie produkuje. Kupując płytę główną warto jednak zastanowić się, czy nie zainwestować w model wyposażony nie w jedno, lecz w dwa sloty PCI Express x16. Dzięki nim, jeśli zajdzie taka potrzeba, możecie umieścić w nich dwie, odpowiednie karty graficzne z chipsetami ATI lub NVIDII i w ten sposób istotnie zwiększyć wydajność podsystemu graficznego w grach. Pamiętajcie tylko, że póki co dwie jednocześnie pracujące karty z procesorami GeForce ( SLI ) współpracują jedynie z chipsetami NVIDIA nForce4 SLI, natomiast CrossFire ATI ( czyli 2xRadeon ) obsługiwany jest przez chipsety ATI Xpress 200 CF i 3200 oraz chipset Intel 975.

Wydawać by się mogło, że producenci zawsze powinni z głową podchodzić do projektu płyty głównej. Często okazuje się jednak, że w trakcie instalacji określonych podzespołów napotykamy na problemy z ich prawidłowym podłączeniem. Podstawka procesora ma wokół siebie tyle wolnej przestrzeni, że na pewno uda nam się zamontować na procesorze standardowy, wzorcowy układ chłodzenia. Nie zawsze możliwy jest montaż rozbudowanych, dużych układów chłodzenia innych producentów, dlatego jeśli planujecie modyfikację tego elementu wyposażenia to zwróćcie uwagę aby wokół podstawki procesora było sporo wolnego miejsca, a poszczególne elementy, takie jak radiatory zamontowane na tranzystorach czy same tranzystory, nie przeszkadzały w założeniu na procesor rozłożystego i dużego radiatora. Te same uwagi odnoszą się do przestrzeni za slotami PCI Express x16. Szybkie karty graficzne najczęściej mają spore rozmiary, a ich laminat jest bardzo długi. Jeśli za slotami graficznymi producent przewidział miejsce na gniazda pamięci RAM,
gniazda do podłączenia dysków lub inne elementy to przy instalacji zaawansowanej karty graficznej możecie trafić na problem z umieszczeniem karty w slocie.

Standardem w płytach głównych formatu ATX jest instalowanie przez producentów 4 gniazd pamięci RAM. Można w nich najczęściej umieścić od 2 do 4 GB pamięci, która najczęściej pracuje w trybie dwukanałowym ( konieczna jest instalacja przynajmniej 2 modułów, tak więc zamiast 1 GB lepiej zamontować 2x512 MB, korzyścią będzie wyższa wydajność systemu ). Pamięci RAM to obecnie DDR lub DDR2. Te pierwsze montowane są w płytach głównych dla procesorów AMD, natomiast drugie Intela. Jak już wspomnieliśmy przy okazji opisu gniazda procesora, już za parę tygodni pojawią się nowe procesory AMD Athlon 64 AM2, wyposażone w nową podstawkę i kontroler pamięci DDR2. Wtedy de facto DDR2 stanie się powszechnym standardem. Pamięci DDR2 łatwo odróżnić od DDR, bowiem odmienne nacięcia laminatu od strony styków nie pozwalają jednych i drugich umieszczać w nieodpowiednich gniazdach. Obsługa konkretnych standardów DDR lub DDR2 zależy już od chipsetu zainstalowanego na płycie głównej.6. Zasilanie

Szybkie procesory zużywają dużo energii. Układy zasilania płyty głównej są zatem zmuszone do wytężonej pracy, która będzie jeszcze cięższa, jeśli w komputerze zainstalujecie np. jedną lub dwie wydajne karty graficzne i parę dysków twardych. Dobra płyta główna wyposażona jest w solidne, niezawodne kondensatory o dużych pojemnościach ( często dodatkowo chłodzone ) oraz 5-, a nawet 8-fazowy układ zasilania, który istotnie wpływa na zmniejszenie ryzyka niestabilności komputera. Zarówno płyty główne dla procesorów AMD 64, jak i Intela, wymagają obecnie specjalnych gniazd zasilania, oprócz standardowego złącza ATX. W płytach AMD jest to 4-pinowe gniazdo, natomiast w płytach dla Intela z podstawką LGA775 jest to gniazdo 6-pinowe. Najnowsze płyty główne dla procesorów Intel wymagają także zasilacza zgodnego ze standardem ATX 2.0 ( główne gniazdo zasilania jest m.in. szersze niż w starszych zasilaczach ).

Zintegrowany układ dźwiękowy to standard w praktycznie każdej płycie głównej. Różnice tkwią w jakości zintegrowanego układu. Najprostsze korzystają z kodeka AC'97 i obsługują kolumny o konfiguracji 5.1. Lepsze mają kodek Azalia i pozwalają na konfigurację kolumn 7.1. Znajdziecie także płyty, na których zainstalowano procesor dźwiękowy Sound Blaster Live! 24 bit i są to modele o najbardziej rozbudowanych możliwościach dźwiękowych ( m.in. dekodowanie DTS ES, EAX HD, itp ). Kodekom audio towarzyszą odpowiednie wyjścia dźwiękowe, najczęściej gniazda minijack do których podłączamy aktywne kolumny wielokanałowe. Muszą to być kolumny aktywne ( z własnym wzmacniaczem ), tak więc pasywnych kolumn z domowego zestawu audio w prosty sposób bezpośrednio do płyty nie podłączymy. Wartościowym dodatkiem są coraz częściej obecne wyjścia cyfrowe audio ( eklektyczne bądź optyczne ). Dzięki nim jednym kablem możemy wyprowadzić dźwięk do zewnętrznego procesor dźwięku czy amplitunera. Opcja ta jest szczególnie atrakcyjna dla
osób, które muzyki z komputera chcą słuchać na zwykle lepszych jakościowo kolumnach wchodzących w skład systemu kina domowego bądź zestawu stereofonicznego.

Nowoczesnych płyt głównych bez kontrolera sieciowego prawie się nie spotyka. Bez trudu można za to znaleźć modele wyposażone w dwa lub więcej kontrolerów sieciowych. Standardem jest kontroler sieci Ethernet 10/100 Mbps, a jego rolę zastępują już modele szybsze oferujące przepustowość w sieci na poziomie 1 Gbps. Dzięki dwóm kontrolerom sieciowym komputer potrafi bez dodatkowych kart działać także jako router sieciowy. Najlepiej wyposażone płyty dodatkowo wyposażane są we własne kontrolery sieci WiFi. Najczęściej jest to dodatkowa karta PCI z zewnętrzną anteną, jednak można spotkać także układy sieci WiFi zintegrowane bezpośrednio na płycie. Mając na płycie kontroler sieci bezprzewodowej komputer pracuje jako punkt dostępowy.9. Napędy dyskowe

Choć standard SATA znany jest już od kilku lat, to wciąż koegzystuje z naszym starym znajomym - standardem ATA. Dlatego też na płytach głównych montowane są kontrolery obu typów. Standardem są dwa porty SATA-150 ( można do nich podłączyć 2 urządzenia ) i 4 kanałowe kontrolery ATA133 ( 4 urządzenia ). SATA występuje też w nowszej wersji 3 Gb i takie właśnie kontrolery dyskowe coraz częściej znajdujemy na płytach głównych. Jeśli kupujecie nowy dysk, to - naszym zdaniem - warto zainwestować w model SATA, którego kable są wygodniejsze w instalacji i zajmują mniej miejsca w obudowie. Z wydajnością w stosunku do modeli ATA bywa różnie, lecz generalnie dyski SATA są zazwyczaj szybsze. Niestety, bardzo mało napędów optycznych ( obecnie właściwie mówimy tylko i wyłącznie i nagrywarkach DVD ) wyposażonych jest w interfejs SATA. W ich przypadku nie wpływa on praktycznie wcale na prędkość zapisu i odczytu danych. Gniazda SATA montowane są niekiedy także obok innych wyjść płyty głównej. Dzięki takiemu złączu do peceta,
bez otwierania obudowy możemy podłączyć standardowy dysk SATA.

Przynajmniej 2 dobrze znane gniazda rozszerzeń PCI wciąż znajdują się na płytach głównych. Dla wielu osób złącza te są wręcz koniecznością, bowiem przez wiele lat użytkowania komputera weszły one w posiadanie rozmaitych tunerów telewizyjnych, kart wideo czy dźwiękowych. Promowane od kilku lat rozwiązanie PCI Express x1 jak na razie nie przyjęło się. Parametry ma wyraźnie lepsze od standardowego PCI, jednak poza kartami, które można oglądać przy okazji każdych targów komputerowych, w sklepach podobnych produktów nie widać.

Kilka portów USB powinna mieć każda porządna płyta główna. Naszym zdaniem minimum to 4 złącza, a jeszcze lepiej, gdy tych gniazd jest 6 lub 8. Wystarczy, że do peceta podłączycie klawiaturę, mysz, dysk flash i odtwarzacz MP3, aby 4 porty były zajęte. A co jeśli macie np. zewnętrzną kartę dźwiękową, tuner TV czy drukarkę? Warto o tym pamiętać, kupując płytę główną. Oczywiście wszystkie porty USB pracujące na nowoczesnych płytach głównych występują w standardzie 2.0, czyli oferują przepustowość do 480 Mbps. Port FireWire przyda się wszystkim tym, którzy dysponują kamerą cyfrową i zamierzają przegrywać filmy na dysk twardy peceta. FireWire wykorzystują także miłośnicy muzyki, bo wiele interfejsów zewnętrznych audio wyposażonych jest właśnie w złącze pozwalające na przesyłanie danych z przepustowością do 400 Mbps.

więcej w serwisie PC World Komputer »