Partia Baas pomoże w odbudowie Iraku?

Administracja Busha nakreśliła ambitne plany przeobrażenia Iraku po wstępnym okresie administracji wojskowej w państwo demokratyczne, którego przykład promieniowałby na cały Bliski Wschód.

Jednak analitycy arabscy i zachodni mówią, że przedsięwzięcie to jest niewykonalne w społeczeństwie podzielonym i pozbawionym demokratycznych tradycji, przez minione 34 lata rządzonym przez totalitarnego władcę, który opierał się na strachu, więzach plemiennych i klanowych oraz płatnej protekcji.

Analitycy ci argumentują, że jeśli USA chcą, aby ich wojska wróciły do domu w ciągu najbliższych pięciu lat, będą musiały ograniczyć czystki do wierzchołka irackiej piramidy władzy i zbudować administrację opartą w dużym stopniu na technokratach i urzędnikach, którzy służyli Saddamowi.

Historyk Iraku Charles Tripp z londyńskiej Szkoły Studiów Orientalnych i Afrykańskich, powołuje się na doświadczenie brytyjskich rządów kolonialnych w Iraku w okresie 1917-1920, i powątpiewa, by Amerykanom starczyło zapału do przeobrażenia społeczeństwa irackiego.

W artykule na łamach periodyku "Survival" Tripp pisze, że takie przedsięwzięcie wymaga długotrwałego zaangażowania, które może narazić personel amerykański na poważne niebezpieczeństwa, a nie gwarantuje sukcesu.

Tripp zwraca uwagę, że uchodźcy iraccy popierani przez administrację USA przebywają od dawna za granicą, wobec czego są mało znani Irakijczykom i mało wiarygodni.

"Skuteczni mogą być Irakijczycy, którzy mieszkają w kraju" - powiedział Tripp Reuterowi, przepowiadając, że amerykańskie wojska okupacyjne "pozwolą baasistom określić się na nowo".

Minister obrony USA Donald Rumsfeld zdawał się o tym napomykać w czwartek, kiedy zaapelował do oficerów armii irackiej, aby nie walczyli do ostatka w obronie przegranej sprawy.

"Dla najwyższego kierownictwa ratunku już nie ma. Swój los przypieczętowali swoimi czynami" - powiedział Rumsfeld na konferencji prasowej. "Nie dotyczy to irackich sił zbrojnych. Iraccy oficerowie i żołnierze mogą jeszcze przetrwać i pomóc w odbudowie wolnego Iraku, jeśli zachowają się właściwie" - dodał.

Partia Baas (Odrodzenia), oparta na panarabskiej ideologii nacjonalistycznej i socjalistycznej, zdobyła władzę w Bagdadzie w wyniku przewrotu w 1968 roku. Saddam Husajn przejął pełnię władzy 11 lat później.

Według irackiego historyka Faleha Dżabera, Baas była początkowo awangardą skupiającą kilkaset osób, ale potem rozrastała się i w 1990 roku, kiedy Irak okupował Kuwejt, osiągnęła rekordową liczbę 1,8 miliona członków.

Jednak po 1991 roku liczba członków spadła, a znaczenie partii zmalało. Stało się tak, bo po przegranej wojnie w Zatoce Perskiej wielu członków albo wzięło udział w nieudanym powstaniu przeciwko Saddamowi, albo skompromitowało się w jego oczach, bo zamiast go bronić, zajęło postawę wyczekującą.

Od tego czasu, jak mówią eksperci, Saddam rządził z pomocą swych krewnych, członków swego klanu i plemienia Albu Nasir, uznawszy, że więzi krwi są ważniejsze od struktur partyjnych i rządowych.

Ideologię baasizmu zastąpił kult Saddama, a rzeczywista władza przeszła w ręce ludzi "państwa cieni" - elity liczącej według różnych ocen od 30 tysięcy do pół miliona osób (zależnie od tego, które służby specjalne i których funkcjonariuszy Baas dany ekspert uważa za cieszących się zaufaniem Saddama).

"Tych wszystkich ludzi nie da się wyrwać ze społeczeństwa. Trzeba by przeczesać Irak bardzo gęstym grzebieniem" - powiedział Toby Dodge z brytyjskiego Warwick University. "Sądzę, że skończy się tym, iż Amerykanie będą rządzić za ich pośrednictwem".

Podobnie jak to było z partiami komunistycznymi w państwach byłego bloku radzieckiego, wielu Irakijczyków zapisywało się do Socjalistycznej Partii Odrodzenia Arabskiego, aby ułatwić sobie drogę przez życie, a nie z przekonania.

W Europie Środkowowschodniej dawni członkowie partii komunistycznych nawrócili się na socjaldemokrację i sprawują władzę w kilku krajach regionu. Były funkcjonariusz radzieckiego wywiadu jest obecnie prezydentem Rosji.

Przedstawiciele administracji USA zapowiadają, że niektórzy przywódcy iraccy staną przed sądem oskarżeni o zbrodnie przeciwko ludzkości. Nie jest jednak jasne, czy w posaddamowskim Iraku partia Baas zostanie zdelegalizowana.

Tripp powiedział, że przywódcy opozycji irackiej na uchodźstwie domagają się wielkiej czystki, argumentując, iż za rządów Saddama tysiące ludzi dopuściło się okrutnych zbrodni - torturowało i mordowało przeciwników politycznych reżimu oraz używało broni chemicznej przeciwko irackim Kurdom i żołnierzom irańskim.

"(Wielka czystka) mogłaby wywołać falę przemocy, pozbawić państwo irackie kompetentnych administratorów i stać się pożywką dla nowej przemocy" - ostrzega Tripp. (mk)