Państwa wstępujące do UE - Litwa

Litwa była niepodległą republiką od 16 lutego 1918 roku. Następnie, na mocy uchwały Rady Najwyższej Związku Radzieckiego z 3 sierpnia 1940 roku, została włączona w skład ZSRR jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka. 11 marca 1990 roku Rada Najwyższa Republiki Litewskiej proklamowała akt "O przywróceniu niepodległości państwa litewskiego". Tym samym Litwa stała się pierwszą z republik radzieckich, które zadeklarowały niepodległość. ZSRR uznał niepodległość Litwy dopiero 6 września 1991 roku.

Stolicą Litwy jest Wilno. Obszar 65 200 km kw. zamieszkuje 3 491 500 osób (2003 r.). Językiem urzędowym jest litewski, a obowiązującą walutą jest lit (1 lit = 100 centów).

Święto narodowe przypada 16 lutego - w Dniu Odrodzenia Państwa Litewskiego (w 1918 roku).

Obowiązuje konstytucja z 6 listopada 1992 roku, zaaprobowana w referendum 25 października 1992 roku.

Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament - Sejm. W jego skład wchodzi 141 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na kadencję czteroletnią. 71 z nich wyłanianych jest w okręgach jednomandatowych, a 70 w głosowaniu na listy partii i ugrupowań społecznych.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele, powoływany przez prezydenta i ostatecznie zatwierdzany przez parlament po wcześniejszym zaakceptowaniu programu rządu. Szefem obecnego rządu jest Algirdas Mykolas Brazauskas.

Urodzony w 1932 roku Brazauskas ukończył Politechnikę Kowieńską. W 1988 roku został I sekretarzem Komitetu Centralnego Litewskiej Partii Komunistycznej (LPK). W grudniu 1990 roku LPK przekształciła się w Litewską Demokratyczną Partię Pracy (LDPP), na której czele stanął Brazauskas. Po wygranych w 1992 roku przez LDPP wyborach został przewodniczącym Sejmu.

W 1993 roku odniósł zwycięstwo w pierwszych powszechnych wyborach prezydenckich na Litwie i zgodnie z konstytucją zawiesił swe członkostwo w LDPP. W 1998 roku, po zakończeniu pierwszej kadencji prezydenckiej, mimo że był prawie pewien reelekcji, wycofał się z polityki, ustępując miejsce młodszym, nie mającym - jak mówił - komunistycznej przeszłości politykom. Chciał w ten sposób poprawić wizerunek swego kraju, pretendującego do NATO i Unii Europejskiej.

W 2001 roku został przewodniczącym najliczniejszej partii w kraju - Litewskiej Partii Socjaldemokratycznej.

Głową państwa na Litwie jest prezydent, wybierany w głosowaniu powszechnym na pięcioletnia kadencję. Od lutego 2003 roku funkcję tę pełni Rolandas Paksas.

Urodzony w 1956 roku Paksas ukończył Wileński Instytut Inżynierów Budowlanych i Leningradzką Akademię Lotnictwa Cywilnego. Jest wielokrotnym mistrzem Litwy w lotach akrobatycznych. W 1997 roku został wybrany na burmistrza Wilna z ramienia Litewskiej Partii Konserwatywnej.

W 1999 roku po dymisji premiera Gediminasa Vagnoriusa stanął na czele rządu litewskiego, ale kilka miesięcy później odmówił podpisania kontrowersyjnej umowy z amerykańską spółką Williams International o sprzedaży jej części akcji państwowego koncernu naftowego Mażeiku Nafta i ustąpił ze stanowiska premiera.

Wkrótce potem Paksas wstąpił do Litewskiego Związku Liberałów i został jego przewodniczącym. Od wiosny 2000 roku, po zwycięstwie liberałów w wyborach samorządowych w Wilnie, ponownie objął urząd burmistrza Wilna. Swoimi rządami w mieście Paksas zyskał sympatię wilnian. Natomiast popularność w kraju zawdzięcza odmowie podpisania umowy z Williams International. Transakcji tej była przeciwna większość mieszkańców Litwy.

W wyborach prezydenckich, które odbyły się 5 stycznia 2003 roku, Paksas pokonał dotychczasowego szefa państwa litewskiego 75- letniego Valdasa Adamkusa.

Pod koniec października 2003 r. rozpoczęły się jednak problemy Paksasa. Departament Bezpieczeństwa przedstawił wówczas parlamentowi informację o tym, że otoczenia prezydenta, a być może on sam, utrzymuje kontakty z międzynarodowymi organizacjami przestępczymi.

Mimo że wszczęto wobec niego procedurę odsunięcia od władzy w związku z oskarżeniem o naruszenie konstytucji i złamanie przysięgi, nie podał się do dymisji.

Prezydent zostanie odsunięty od władzy, jeżeli co najmniej 85 posłów w 141-osobowym Sejmie uzna, że chociaż w jednym przypadku Paksas naruszył konstytucję.

Litwa przeprowadziła referendum akcesyjne 10-11 maja 2003 roku. Lokale wyborcze były czynne od 6.00 do 22.00. W referendum wzięło udział 64% uprawnionych do głosowania. 91,07% głosujących opowiedziało się za członkostwem kraju w Unii Europejskiej, przeciw członkostwu - 8,93%.

Litewskie prawo wymagało co najmniej 50-procentowej frekwencji i opowiedzenia się za akcesją ponad połowy głosujących, aby wynik referendum był wiążący. Głównym powodem obaw był wymóg frekwencji. Żeby zapewnić wymaganą 50-procentową frekwencję podczas referendum unijnego, pod koniec kwietnia sejm Litwy - w obawie przed pasywnością wyborców - przyjął poprawkę do ustawy o Głównej Komisji Wyborczej, która zobowiązała komisję do wykreślenia z list wyborczych osoby przebywające za granicą.

Litwa jest członkiem m. in.: ONZ, MFW, WHO, WTO. 29 marca br. Litwa, wspólnie z Łotwą, Estonią, Bułgarią, Rumunią, Słowacją i Słowenią, została formalnie przyjęta do NATO.