Paliwo wzrostu

Proszę sobie wyobrazić, że mieszkaniec Nowego Jorku w maju musiał płacić za galon benzyny nawet 2 dolary. A Teksańczycy, którzy z trudem tolerowali cenę 1,85 dolara, wręcz wściekli się, gdy w Kalifornii zażądano od nich 2,25 dolara. Oburzenie obywateli USA stanie się dla nas w pełni zrozumiałe, gdy dodamy, że galon amerykański to 3,78541 litra, czyli za litr benzyny Amerykanie muszą dzisiaj zapłacić nawet ponad 2 zł. Dodajmy także, iż oznacza to, że osiągający przeciętne dochody John Smith może za swoje zarobki kupić tylko 40 razy więcej paliwa niż odpowiadający mu statusem społeczno-dochodowym Jan Kowalski. To prawdziwy skandal.

Niskie ceny paliwa w Stanach Zjednoczonych biorą się z rozumnej polityki fiskalnej. A ta zapewne ma swoje korzenie w tym, że Amerykanie lubią jajka i przez to nauczyli się, że kury, która znosi jajka, nie wolno zarzynać. Po przetłumaczeniu tej zasady na język podatków wyszło im, że bardziej się opłaca pobierać niskie podatki od paliw i dzięki temu mieć wysokie tempo wzrostu PKB oraz duże przychody z podatku dochodowego, niż nakładać na paliwa kolosalną akcyzę. Dlatego federalny gasoline tax wynosi tylko 18,4 centa za galon (i ma być w przyszłości obniżany). Co prawda dochodzą do tego podatki stanowe, wynoszące od 7,5 centa w Georgii do 31,1 centa w Wisconsin. Oznacza to, że nawet przy najbardziej janosikowej wartości podatku przypadającego na litr paliwa Amerykanin skubnięty zostanie po kieszeni najwyżej na 13 centów; to ponad trzykrotnie mniej niż w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej.

W Europie jajek chyba nie lubią. I dlatego polityka podatkowa w stosunku do paliw silnikowych polega na "zarzynaniu kury". Unia uznała paliwa za najlepszy towar do obłożenia podatkiem monopolowym i postanowiła prowadzić w tym zakresie wspólną politykę. Już 1 stycznia 1993 r. wprowadzono dyrektywę 92/12/EWG, zaliczającą paliwa do tzw. dóbr zharmonizowanych, na które wszystkie kraje członkowskie muszą nakładać akcyzę w wysokości co najmniej takiej, jak ustalona w Brukseli. Obecnie dla etyliny bezołowiowej jest to 287 euro lub 359 euro za 1000 l. Owa podwójna stawka bierze się z tego, że od 1 stycznia (UE Council Directive 2003/96/EC z 27 października 2003 r.) unia podniosła kwotę podatku do 359 euro (przyspieszając jej wprowadzenie o pięć lat), ale zezwoliła krajom nowo wstępującym na stosowanie starych stawek do 1 stycznia 2009 r. Nawet te stawki minimalne są ponaddwukrotnie wyższe od maksymalnych stawek w Stanach Zjednoczonych, stawki normalne są trzykrotnie wyższe.

Jeśli unijne władze podatkowe taktownie można określić mianem "rzeźnika", to ich polskiego odpowiednika trzeba by nazwać "rzeźnikiem sadystą". Nasza polityka podatkowa w stosunku do paliw bowiem nie tylko morduje wzrost gospodarczy, ale sprawia także, że bezpośrednie przychody z podatku akcyzowego są mniejsze od możliwych do osiągnięcia. A skoro polski fiskus nakłada wysokie podatki nie po to, by łatać dziurę budżetową, ale by ją powiększać, to musi to czynić z czystej sadystycznej przyjemności.

Zacznijmy od prostego wyliczenia. Jeśli - przyjmujemy tak dla uproszczenia, ale chcielibyśmy, aby te słowa stały się prorocze - cena benzyny wynosi 3,6 zł, to z tej kwoty 1,40 zł przypada na cenę producenta, a 2,20 zł na podatki (akcyzę, VAT i opłatę paliwową). Podatki stanowią zatem dwie trzecie ceny detalicznej i gdyby ich nie było, benzyna mogłaby na stacjach kosztować 1,5 zł. To jednak - skoro jesteśmy w unii - jest niemożliwe. Kłamią jednak ci politycy, którzy mówią, że jest to skutek dostosowania akcyzy do wymogów unijnych. Kiedy w końcu ubiegłego roku ustalano naszą stawkę akcyzy, zakładano (i tak zapisano w uzasadnieniu ustawy budżetowej), że "w 2004 r. złoty umocni się do poziomu 4,25 PLN/EUR". Wymagana przez unię akcyza wynosiła zatem: 287 euro razy 4,25, czyli 1219,75 zł za 1000 l. Faktyczną akcyzę ustalono jednak na 1514 zł, czyli prawie o 300 zł (lub 25 proc.) więcej. Mówiąc krótko, unia - unią, a nasze Ministerstwo Finansów też postanowiło na tym zarobić. I zarabia dalej. Nawet po obniżce z 18
maja (do 1464 zł na 1000 l, czyli o pięć groszy na litrze) nasza akcyza jest wyższa od unijnego minimum - zarówno według planowanego, jak i faktycznego kursu euro.

Michał Zieliński