Odtajnione akta Układu Warszawskiego i stanu wojennego trafią do IPN
Odtajnione akta dotyczące stanu wojennego oraz Układu Warszawskiego, zawierające m.in. nagrania ze strajków w 1980 roku w Trójmieście oraz plany potencjalnego konfliktu nuklearnego, trafią do Instytutu Pamięci Narodowej. Przekazywanie dokumentów zakończy się 26 kwietnia.
Poinformowali o tym na środowej konferencji prasowej w Warszawie wiceminister obrony narodowej Aleksander Szczygło i prezes IPN Janusz Kurtyka.
To, co chcemy dziś sfinalizować (przekazywanie odtajnionych dokumentów), jest pewnym zakończeniem tej części niechlubnej historii Ludowego Wojska Polskiego, która się wiązała z działaniami przeciwko innym państwom i przeciwko polskiemu narodowi - powiedział Szczygło. Zaznaczył, że dokumenty, które były do tej pory skrywane pod klauzulą "tajne" lub "ściśle tajne", trafią do IPN i staną się materiałem do badań historycznych.
Minister obrony Radosław Sikorski powiedział w Tomaszowie Mazowieckim, że ujawniane jego decyzją materiały są "ciekawe dla historyków". Naturalnie, są tam rzeczy, których wojsko polskie nie robiłoby dzisiaj i nie robiłoby wtedy, gdyby Polska była w pełni suwerennym i niepodległym krajem - dodał. Szef MON uważa, że "w interesie wszystkich jest, by pisać historię na podstawie faktów i dokumentów, a nie na podstawie mitów".
Pytany o dokumenty Układu Warszawskiego, które są w Moskwie, Sikorski powiedział, że jest za ujawnianiem wszystkiego, co możliwe na ten temat. Historia i nasze relacje z sąsiadami uczą nas, że - proszę zauważyć - dobre stosunki mamy z tymi z sąsiadów, z którymi przeszliśmy etap dyskusji o przeszłości, uzgadniania bolesnych kart historii - dodał.
Prezes IPN Janusz Kurtyka powiedział, że wartość przekazywanych dokumentów jest nieoceniona. Powinnyśmy interpretować dzisiejsze wydarzenie jako bardzo jasny sygnał rozmaitych struktur państwa polskiego, aby miejsce dokumentów hańby znalazło się tam, gdzie powinno, a więc tam, gdzie mogą być one szczegółowo zbadane - podkreślił Kurtyka.
Wśród odtajnionych dokumentów znajdują się m.in. materiały zawierające myśl przewodnią stanu wojennego z fazami jego realizacji oraz wariantami, nagrania ze strajków wykonane od sierpnia do października 1980 roku w Trójmieście przez żołnierzy rozpoznania radioelektronicznego Pomorskiego Okręgu Wojskowego, oryginalny, napisany w języku rosyjskim statut wydzielonych wojsk Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego na czas wojny, plan operacji zaczepnej Frontu Nadmorskiego, w którym dowódca potencjalnej operacji miał do dyspozycji 194 ładunki nuklearne.
Akta zostaną przekazane do IPN na zasadach użyczenia. Prace archiwistów oraz wojskowych i cywilnych historyków wojskowości nad odtajnieniem akt trwały do listopada 2005 roku. Do prac nad tymi dokumentami szef resortu obrony Radosław Sikorski powołał dwa niezależne od siebie zespoły: Zespół do spraw przeglądu materiałów archiwalnych i Komisję ekspertów do spraw przeglądu materiałów archiwalnych.
Eksperci zapoznali się z 3633 dokumentami, w tym 2188 dotyczącymi stanu wojennego oraz 1445 Układu Warszawskiego. Sikorski wydał decyzję o zachowaniu jako tajnych, ze względów bezpieczeństwa, 73 dokumentów dotyczących Układu Warszawskiego. Jest w nich mowa o infrastrukturze wojskowej oraz systemach łączności - ich ujawnienie byłoby szkodliwe dla obronności kraju.
Układ Warszawski był związkiem wojskowym komunistycznych państw Europy Środkowej i Wschodniej (oprócz Jugosławii) zawartym 14 maja 1955 r. w stolicy Polski. Członkowie Układu mieli bronić się nawzajem w przypadku ataku na jednego z nich. Głównym przeciwnikiem było NATO.
Po przemianach lat 1989-1990 państwa członkowskie postanowiły, że stacjonujące w krajach Układu wojska radzieckie powinny opuścić ich terytoria. 25 lutego 1991 r. w Budapeszcie podpisano umowę o zaprzestaniu współpracy wojskowej w ramach Układu, a 1 lipca 1991 r. w Pradze rozwiązano struktury polityczne, co oznaczało ostateczną likwidacje Układu Warszawskiego.