Oddajmy Warszawie Centrum
Co jakiś czas odżywające dyskusje, ostatnio przy okazji konkursu na Muzeum Sztuki Współczesnej pokazują, że Warszawa nie ma centrum, chociaż ma domy towarowe o tej nazwie (Galeria Centrum), a także stację metra „Centrum”. Ale prawdziwego centrum, jako miejsca łatwo rozpoznawalnego, oswojonego i lubianego – nie ma.
Ma za to cały kwartał oznaczony ulicami: Marszałkowską, Emilii Plater, Alejami Jerozolimskimi i Świętokrzyską jakby „wyjęty” z miasta. Kwartał ten przerywa bieg przedwojennych ulic, zajęty jest w swej przeważającej części przez Pałac Kultury, jakieś resztki parku i blaszane budy. Graniczy ten obszar z jednej strony z okropnym Dworcem Centralnym, z drugiej ze wspomnianymi domami towarowymi, które jakkolwiek użyteczne, też piękne nie są, niezależnie od tego ile razy jeszcze będziemy zmieniać wygląd ich witryn. Warszawie potrzebny jest wielki plan przywrócenia centrum. To nie jest kwestia zastąpienia jakiejś blaszanej budy czy nawet dużej budowli czymś innym. To jest kwestia radykalnej i zarazem poważnej koncepcji urbanistycznej. Póki jej nie podejmiemy, cały czas będziemy się kłócić jak rozwiązać rzecz nierozwiązywalną, czyli dopasować się z nowymi budynkami (choćby ze wspomnianym muzeum) np. do Placu Defilad.
Wiem, że Warszawa nie zawsze jest lubiana w Polsce. Ale to trochę wstyd, kiedy stolica zaczyna wyglądać powoli coraz gorzej na tle rozwijających się innych miast i regionów. Oczywiście, tu też powstają nowe budowle, ale często bez ładu i składu. A przywracając Warszawie centrum mielibyśmy też szanse przywrócić ów ład przestrzenny, choćby w ograniczonym stopniu, za to w ważnym miejscu. Można przywrócić ciągi porwanych ulic, zaprojektować przemyślaną zabudowę, nowoczesną i przyjazną. Trzeba by tam zmieścić wiele instytucji i pomieszczeń służących szeroko rozumianej kulturze - sal widowiskowych, koncertowych. Warszawa jest pustynią, gdy chodzi o wielkie międzynarodowe koncerty – nikt prawie nie przyjeżdża, bo nie ma gdzie. Jeśli już, to do innych polskich miast, co skądinąd jest dobre, ale i w Warszawie co jakiś czas mógłby się odbyć koncert np. światowej sławy grupy rockowej. To, jak można zrobić centrum zarazem supernowoczesne i superprzyjazne, w ludzkiej skali, pokazali Niemcy na berlińskim Potsdamer Platz.
Budowało tam wiele firm z Polski. Dlaczego nie miałyby budować u nas?
Jest tu jedna kwestia, która niewątpliwie wzbudzi kontrowersje. Co jakiś czas wielkie emocje budzi pomysł ewentualnego pozbycia się Pałacu Kultury. Jego obrońcy wysuwają argumenty emocjonalne, ekonomiczne i inne. Choć nie podzielam tych argumentów, o czym już wiele lat temu pisałem proponując rozebranie tego monstrum, staram się zrozumieć motywy jego obrońców. Dlatego zamiast sporu: burzyć czy zostawić, który wywołuje tak przedziwne emocje obrońców Pałacu, proponuję całkowitą zmianę perspektywy: nie mówimy o burzeniu, tylko o budowie nowego centrum. Stwórzmy projekt nowego centrum. Wtedy zobaczymy, że w oczywisty sposób nie może być w nim miejsca na Pałac, na obecny Dworzec Centralny, a i Galeria Centrum w obecnym kształcie nie wiadomo, czy się zmieści.
Czy nas na to stać? Myślę, że wiele elementów tego planu można realizować na zasadzie komercyjnej, a zabudowa centrum stolicy sporego europejskiego kraju to wyzwanie dla wielu światowych architektów i firm. Tym niemniej, ponieważ spora część tego nowego centrum to byłyby budowle użyteczności publicznej (nie można wszędzie stawiać apartamentowców i biurowców), także i pieniądze publiczne byłyby potrzebne. Myślę, że w dłuższej perspektywie powinno być na to stać najbogatsze polskie miasto ze wsparciem z budżetu państwa, a może i z pieniędzy europejskich. Uważam zresztą, że główna blokada dla tego pomysłu to nie blokada finansowa, lecz mentalna. To obawy w stylu: a po co, czy nie mamy ważniejszych spraw, czy to się da zrobić. Nie twierdzę, że na pewno się da. Ale jestem przekonany, że na pewno się nie da, jeśli nie będziemy chcieli o tym nawet pomyśleć i podyskutować.
Prof. Andrzej Rychard dla Wirtualnej Polski