Naukowcy odkryli zioło, wywołujące diaboliczny uśmiech

W IX w. p.n.e. Homer mówił o "sardonicznym uśmiechu", kąśliwym, cynicznym, pełnym pogardy. "Sardoniczny" etymologicznie odnosi się do Sardynii (gr. Sardo). Jak piszą autorzy najnowszych badań, w starożytności praktykowano tam rytualne zabójstwa - starcom, którzy już nie potrafili zatroszczyć się o siebie, lub przestępcom podawano trujący napój, wywołujący na ich twarzy efekt szerokiego, przerażającego uśmiechu z wyszczerzonymi zębami. Następnie ofiary strącano ze skały lub bito na śmierć.

Starożytni autorzy wspominali o rosnącym na Sardynii, w podmokłych miejscach, tajemniczym sardonijskim zielu.

Bardzo długo naukowcy nie wiedzieli, z jakiej rośliny wytwarzano truciznę. Najnowsze badania, przeprowadzone pod kierunkiem chemika Giovanniego Appendino z Universita degli Studi del Piemonte Orientale dowodzą, że była to Oenanthe crocata - ziele rodziny selerowatych, należące do rodzaju kropidło. Ten gatunek występuje wyłącznie na Sardynii, kilka innych gatunków kropidła można znaleźć również w Polsce.

Drobne białe kwiatki Oenanthe crocata rosną na łodygach przypominających selera. Roślina lubi tereny wokół stawów i brzegów rzek. Jej niezwykłą cechą, jak na roślinę trującą, jest przyjemny, słodki zapach. Nazwa łacińska Oenanthe pochodzi od dwóch greckich słów: oinos - wino i anthos - kwiat.

Około dziesięciu lat temu sardyński pasterz popełnił samobójstwo zjadając roślinę. Zmarły miał na twarzy przerażający uśmiech. Ten wypadek skłonił współautora badań, botanika Mauro Ballero z Uniwersytetu w Cagliari na Sardynii, do przestudiowania podobnych zdarzeń w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat.

Jak wyjaśnia Appendino, "substancja jest bardzo toksyczna i wywołuje symptomy bardzo zbliżone do tych, o których mówią starożytni autorzy, opisując uśmiech sardoniczny, włącznie z paraliżem twarzy".

Naukowcy przeanalizowali strukturę chemiczną zawartej w roślinie neurotoksyny oraz jej wpływ na ludzki organizm.

- Generalnie, rośliny trujące są gorzkie. Przez to odstraszają ludzi. Jest to zaledwie drugi znany mi przypadek rośliny trującej, która jest atrakcyjna dla naszych zmysłów, a przez to bardziej niebezpieczna - dodaje Appendino.

Współczesna medycyna używa określenia "sardoniczny uśmiech" na określenie grymasu twarzy występującego w przebiegu tężca, spowodowanego skurczem mięśni mimicznych. Chorzy mają obniżone kąciki ust, odsłonięte zęby i zmarszczone czoło, co kojarzy się z wyrazem pogardy.

Artykuł włoskich badaczy ukazał się na łamach "Journal of Natural Products".