Medyczny Nobel za "wewnętrzny GPS" w mózgu
Tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii otrzymali: John O´Keefe oraz małżeństwo May-Britt Moser i Edvard I. Moser za odkrycie w mózgu neuronów, które umożliwiają orientację w przestrzeni - ogłosił w Sztokholmie Komitet Noblowski. Odkrycia noblistów "pozwoliły wyjaśnić jak mózg tworzy mapę przestrzeni, która nas otacza i w jaki sposób możemy się poruszać w złożonym otoczeniu" - uzasadnił komitet.
- Skąd wiemy, gdzie jesteśmy? Jak potrafimy znaleźć drogę z jednego miejsca do drugiego? I w jaki sposób przechowujemy tę informację, że następnym razem, gdy przemierzamy tę samą trasę, potrafimy ją natychmiast odnaleźć? Tegoroczni laureaci Nobla odkryli w mózgu system pozycjonowania, "wewnętrzny GPS", który pozwala nam orientować się w przestrzeni" - napisali w uzasadnieniu członkowie Komitetu. Ich zdaniem John O'Keefe oraz małżeństwo: May-Britt i Edvard Moser "rozwiązali problem, który przez wieki zajmował filozofów i naukowców".
Ponadto według komitetu odkrycia tegorocznych noblistów mogą pomóc lepiej zrozumieć mechanizm utraty pamięci przestrzennej, którą obserwuje się w chorobie Alzheimera.
Jak przypomniał Komitet Noblowski, początek nagrodzonych prac sięga lat 70., kiedy John O'Keefe z University College of London (obywatel USA i Wielkiej Brytanii) podczas doświadczeń na szczurach odkrył pierwszy element układu pozycjonującego w mózgu - grupę komórek nerwowych, które tworzą mapę przestrzeni. Ponad 30 lat później małżeństwo May-Britt i Edvard Moserowie z Uniwersytetu Nauki i Technologii w Trondheim zidentyfikowało inną grupą komórek nerwowych, która koordynuje system odpowiedzialny za precyzyjną orientację w przestrzeni.
W tym roku nagroda wynosi 8 milionów koron szwedzkich, czyli 871 tysięcy euro. Połowę otrzyma O'Keefe, a drugą połowę małżeństwo Moser. Poza tym laureaci dostaną dyplomy i medale.
Nobla w dziedzinie: fizjologia lub medycyna przyznaje Instytut Karolinska - najbardziej prestiżowy uniwersytet medyczny w Szwecji. Jego członkowie w tym roku otrzymali do wyboru 263 nazwiska kandydatów.
Małżeństwo Moser jest piątym w dziejach małżeństwem wyróżnionym nagrodą.
Alfred Nobel był szwedzkim przemysłowcem i wynalazcą dynamitu. Nagrody jego imienia przyznawane są od 1901 roku. Laureata lub laureatów wybiera Zgromadzenie Noblowskie Królewskiego Karolińskiego Instytutu Medyczno-Chirurgicznego w Sztokholmie, w skład którego wchodzi 50 profesorów tej instytucji.
Od ubiegłorocznych do najmłodszych laureatów - historia medycznego Nobla
W ubiegłym roku medycznego Nobla otrzymało trzech amerykańskich badaczy: James Edward Rothman, Randy Wayne Schekman oraz urodzony w Niemczech Thomas Christian Südhof. Zostali nagrodzeni za odkrycie mechanizmów transportu pęcherzykowego - głównego systemu transportowego w naszych komórkach.
Po raz pierwszy Nobla w tej dziedzinie dostał w 1901 roku Niemiec Emil Adolf von Behring, za prace nad utworzeniem i zastosowaniem licznych surowic i szczepionek, między innymi przeciwko tężcowi i błonicy.
Dotychczas nagrodę w dziedzinie medycyny lub fizjologii wręczono 104 razy. Uhonorowano nią 204 naukowców, wśród nich tylko 10 kobiet. Wśród dotychczasowych medycznych noblistów przeważają naukowcy z USA.
Nagroda nie została przyznana 9 razy. Zgodnie z testamentem Alfreda Nobla, działo się tak, gdy w danym roku uznawano, że nie było osiągnięć naukowych zasługujących na wyróżnienie. Nagrody nie przyznawano też w czasie I i II wojny światowej.
38 Nobli w dziedzinie medycyny lub fizjologii przyznano pojedynczym osobom, 32 zostały rozdzielone pomiędzy dwóch laureatów a 34 nagrody - pomiędzy trzech.
Najmłodszym laureatem w tej dziedzinie był w 1923 roku Frederick Banting, którego wyróżniono za odkrycie insuliny - miał wówczas 32 lata. Z kolei najstarszym był w 1966 roku Peyton Rous - miał 87 lat. Odkrył wirusy indukujące powstawanie guzów. W 1947 roku nagrodę dostało małżeństwo - Gerti i Carl Cori.
