Mają banki, szpitale i... organizują zamachy

Tyr w południowym Libanie, 11 listopada 1982 roku - rozpędzona ciężarówka taranuje prowizoryczne ogrodzenie, otaczające budynek mieszczący izraelskie dowództwo sił interwencyjnych i eksploduje, zrównując konstrukcję z ziemią. Za kierownicą pojazdu siedzi młody, zaledwie 15-letni zamachowiec Ahmad Kusajir, członek jednej z libańskich szyickich grup paramilitarnych, przekształconych już wkrótce w jedną organizację o nazwie Hizb al-Allah - czyli Hezbollah, "Partia Boga". Pierwszy szahid - bojownik-męczennik za świętą sprawę. Pierwszy w historii (przynajmniej tej nowożytnej) islamista zamachowiec-samobójca.

Bejrut, stolica Libanu, 11 października 2010 roku - atmosfera nerwowego oczekiwania, a dla wielu i radosnego podniecenia, przed spodziewaną za dwa dni oficjalną wizytą prezydenta Islamskiej Republiki Iranu, Mahmuda Ahmadineżada. Na ulicach libańskiej stolicy morze charakterystycznych żółtych flag z godłem Hezbollahu, którym często towarzyszą - zwłaszcza w południowo-wschodnich szyickich dzielnicach - flagi irańskie i nieliczne flagi z godłem Libanu. Rząd w Bejrucie podejmuje decyzję, że w czasie wizyty prezydenta Iranu w szkołach nie będzie lekcji, a urzędy mają być czynne krócej, aby wszyscy mogli "godnie przywitać dostojnego gościa".

Czy jest coś, co łączy te dwa wydarzenia, tak bardzo wydawałoby się od siebie różne i odległe w czasie? Paradoksalnie tak, irańska głowa państwa nie byłaby tak hucznie przyjmowana w Libanie, gdyby nie ów młody szyicki "męczennik" z Tyru i późniejsze setki mu podobnych, którzy przez ostatnie trzy dekady budowali polityczne wpływy Iranu w Kraju Cedrów.

Wizyta prezydenta Iranu doskonale uwidoczniła, jak potężne są to wpływy. Świąteczna atmosfera towarzysząca wizycie, królewskie przyjęcie zgotowane gościowi przez władze i społeczeństwo Libanu, a także sam program podróży - pokazują, jak na naszych oczach zmienia się geopolityczny krajobraz całego Bliskiego Wschodu.

Podróż prezydenta Mahmuda Ahmadineżada do Bejrutu zwróciła przy tym uwagę opinii publicznej na aktywność Hezbollahu oraz jego dominującą rolę w życiu społecznym i politycznym Libanu. Fakt ten, nie wynikający bynajmniej z legitymacji politycznej uzyskanej przez to ugrupowanie w wyborach, odciska swe piętno nie tylko na wewnętrznej sytuacji tego kraju, ale coraz wyraźniej niesie negatywne konsekwencje także dla całego regionu.

Jak to się stało, że w Libanie - kraju, który jeszcze kilka dekad temu był oazą nowoczesności, postępu i liberalizmu społeczno-politycznego w całym świecie muzułmańskim, nosząc nieco patetyczne miano "Perły Lewantu" - dziś najwięcej do powiedzenia mają zwolennicy konserwatywnej wersji islamu szyickiego? Jak to możliwe, że kraj jeszcze pół wieku temu uznawany w Europie za chrześcijański oraz, co ciekawe, za bardziej zachodni (w sensie kulturowym i historycznym) niż wiele z dzisiejszych nowych państw członkowskich Unii Europejskiej, znalazł się w orbicie wpływów irańskiej rewolucji islamskiej?

Aby móc choć w części zrozumieć ten zadziwiający proces, należy cofnąć się do przełomu lat 70. i 80. ubiegłego stulecia. Okresu, który wstrząsnął fundamentami ładu międzynarodowego w całym regionie bliskowschodnim, inicjując szereg procesów i mechanizmów, których efekty odczuwamy do dziś. Czasu, gdy obalano stary ład polityczny nie tylko w Iranie, ale także w Libanie, gdzie krwawa wojna domowa w szokująco brutalny sposób odsłoniła kruchość fundamentów, na jakich zbudowano niegdyś "Perłę Lewantu".

Wojna domowa umożliwiła wielu siłom zewnętrznym wykorzystanie podzielonego Libanu do ich własnych celów, niekoniecznie zgodnych z interesem samego Bejrutu. Jedną z takich sił - jak się dziś okazuje, najskuteczniejszą - była dopiero co proklamowana Islamska Republika Iranu. W Teheranie szybko zorientowano się bowiem, jaki potencjał tkwi we właściwym wykorzystaniu libańskich szyitów. Społeczność ta cieszy się bodaj najbliższymi historycznymi i kulturowymi związkami z Iranem spośród wszystkich szyitów rozsianych po Bliskim Wschodzie, może tylko za wyjątkiem Bahrajnu (onegdaj prowincji perskiej). Już w 1981 roku do szyickich enklaw w Libanie przybyły setki oficerów i instruktorów Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej (Pasdaran), świeżo co sformowanego w Iranie. Utworzyli oni w Dolinie Bekaa na wschodzie kraju całą sieć obozów szkoleniowych i treningowych dla libańskich szyitów.

Dzięki nim w latach 1982-83 powstało kilkadziesiąt paramilitarnych organizacji szyickich, których większość została później wchłonięta przez Hezbollah. Oficjalnie Partia Boga ujawniła się światu w 1985 roku, składając w Bejrucie publiczny hołd i przysięgę na wierność ajatollahowi Ruhollahowi Chomeiniemu, przywódcy rewolucji islamskiej w Iranie. Trudniej byłoby o bardziej przekonujący dowód na rzeczywiste ulokowanie interesów i mocodawców Hezbollahu.

Dziś Hezbollah to potężny ruch społeczno-polityczny, działający niemalże obok oficjalnego państwa libańskiego, dysponujący ponadto strukturą paramilitarną skuteczniejszą i lepiej wyszkoloną niż targana wyznaniowymi i etnicznymi napięciami armia Libanu, co dobrze pokazał przebieg wojny w 2006 roku.

Według pobieżnych szacunków na infrastrukturę socjalno-ekonomiczną Hezbollahu składa się m.in. kilkanaście dużych szpitali i przychodni lekarskich, kilka agencji prasowych, stacji radiowych i telewizyjnych, a także banki, sieci telefonii komórkowej, szkoły itp. Nie byłoby to jednak możliwe bez finansowej asysty Irańczyków - od chwili powstania Hezbollah otrzymał z Teheranu na swą działalność łącznie ok. 5,5 mld USD, czyli po ok. 200 mln USD rocznie.

W 2006 roku, tuż po zakończeniu działań wojennych z Izraelem, Hezbollah dzięki swej rozbudowanej sieci struktur terenowych był w stanie jako jedyny - na długo przed działaniami władz w Bejrucie, o społeczności międzynarodowej nie wspominając - wypłacać sowite (idące w tysiące USD) zapomogi każdemu, kogo majątek ucierpiał w izraelskich nalotach. Dosłownie każdemu - nie tylko szyitom, ale też członkom innych społeczności libańskich, w tym chrześcijanom i sunnitom, tradycyjnie nieufnym wobec proirańskigo ugrupowania.

To m.in. właśnie dzięki tej prostej taktyce, odpowiednio wykorzystanej propagandowo, pozycja i znaczenie polityczne Hezbollahu umocniły się jak nigdy dotąd, czyniąc zeń najważniejszą i najsilniejszą strukturę społeczno-polityczną dzisiejszego Libanu. I nie byłoby w tym zapewne nic niepokojącego, gdyby nie fakt, że celem istnienia i działania Hezbollahu nie jest bynajmniej podtrzymywanie suwerenności, niepodległości i integralności terytorialnej państwa libańskiego.

Liderzy Partii Boga nie ukrywają, że marzy im się republika islamska, gdzie obowiązywałaby zasada welajat-e fakih, czyli mówiąc w skrócie sprawowanie pełni władzy politycznej przez duchownych. Nie ukrywają też, że ich celem jest wymazanie Izraela z mapy świata i "wyzwolenie" Jerozolimy. I publicznie dają do zrozumienia, że stoją ponad libańskim rządem i libańskim państwem. Nie dziwmy się więc, gdy bojówki Hezbollahu obsadzają międzynarodowe lotnisko w Bejrucie i bezkarnie grożą urzędującemu premierowi kraju aresztowaniem, jak miało to miejsce kilka tygodni temu.

Nie dziwmy się też tym, nielicznym już dzisiaj, libańskim politykom, którzy - jak Samir Geagea, weteran wojny domowej i lider chrześcijańskich Sił Libańskich - nie wahają się publicznie porównywać ostatniej aktywności Hezbollahu do pochodni, przytkniętej do pełnej prochu libańskiej beczki.

Autor jest analitykiem w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego. Tezy i opinie zawarte w tekście nie są oficjalnym stanowiskiem BBN, wyrażają jedynie opinie autora.