Literacka Nagroda Nobla. W 2020 wzrośnie liczba laureatek?

Nagroda Nobla może kojarzyć się z wieloma kwestiami, ale na pewno nie z różnorodnością i równouprawnieniem płci. Od 1901 roku, obok 25 różnych organizacji, wyróżniono nią 923 różnych naukowców, pisarzy i działaczy na rzecz pokoju.

Nie tylko w przypadku nauk przyrodniczych typowy laureat Nagrody Nobla to starszy mężczyzna rasy białej. Niemal wszyscy laureaci Nobla pochodzą z Europy lub z USA. Tylko 28 Nagród przyznano Japończykom, 14 Australijczykom, 12 Hindusom, 11 obywatelom Republiki Południowej Afryki i 8 Chińczykom.

Najbardziej rzuca się w oczy różnica dotycząca liczby laureatów Nagród Nobla w dziedzinach naukowych. Najczęściej przyznawano je starszym mężczyznom rasy białej, co wynikało z przekonania, że nauka jest domeną mężczyzn, a poza tym wiele wyróżnień często przyznawano naukowcom za odkrycia dokonane przez nich wiele lat temu.

Wśród wszystkich osób wyróżnionych Nagrodą Nobla znalazły się tylko 54 kobiety, które stanowią niecałe 6 procent jej laureatów. Wyjątkiem wśród nich jest na pewno Maria Skłodowska-Curie, którą wyróżniono dwukrotnie. W 1903 roku za dokonania w dziedzinie fizyki, a osiem lat później za dokonania w dziedzinie chemii. W sumie 12 Nagród Nobla przyznano kobietom w dziedzinie medycyny, 5 w chemii oraz 3 w fizyce.

Na pociechę można powiedzieć, że kobietom przyznano aż 17 Pokojowych Nagród Nobla i 15 Literackich Nagród Nobla. W ubiegłym roku jedną z nich otrzymała Olga Tokarczuk.

Poza tym w roku ubiegłym Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii otrzymała francusko-amerykańska ekonomistka Esther Duflo, tak że w 2019 roku wśród 15 laureatów Nagrody Nobla znalazły się dwie kobiety.

Nagroda Nobla do dziś uchodzi za najwyższe wyróżnienie w tych dziedzinach, w których jest przyznawana, nawet jeśli, zwłaszcza w ostatnich latach, podjęto wiele spornych decyzji dotyczących jej laureatów i towarzyszyły jej skandale.

Najwięcej kontrowersji i sporów wzbudziło przyznanie Pokojowej Nagrody Nobla sprawującemu zaledwie od ośmiu miesięcy urząd prezydenta USA Barackowi Obamie, a także przywódcy Palestyńczyków Jasirowi Arafatowi oraz Unii Europejskiej. Nigdy za to nie otrzymał jej symbolizujący pokojową walkę przeciwko uciskowi Mahatma Gandhi, który był do niej wielokrotnie nominowany.

Duże kontrowersje wzbudziło także przyznanie Literackiej Nagrodu Nobla fińskiemu pisarzowi Fransowi Eemilowi Sillanpää, o którym mało kto słyszał, oraz Harry'emu Edmundowi Martinsonowi, który jako członek Szwedzkiej Akademii w jakiś spoób sam siebie nią wyróżnił, a wkrótce po odebraniu Nagrody Nobla popełnił samobójstwo.

Mocno sporne było także wyróżnienie w ubiegłym roku Austriaka Petera Handkego, który zdaniem jego krytyków zbagatelizował i przedstawił w fałszywym świetle serbskie zbrodnie wojenne popełnione podczas wojny domowej w byłej Jugosławii.

W dziedzinach naukowych takie kontrowersje są mniejsze, na pewno także dlatego, że dotyczą bardzo specjalistycznych zagadnień, dobrze znanych tylko nielicznym. Mimo to i tu zdarzają się pomyłki takie, jak przyznanie w 1926 roku Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny duńskiemu patologowi Johannesowi Gribowi Fibigerowi, którego twierdzenia uznano później za niesłuszne.

Kanadyjczyk John Macleod otrzymał tę nagrodę w 1923 roku za odkrycie insuliny, chociaż w rzeczywistości przebywał na urlopie, gdy tego odkrycia dokonali jego współpracownicy z laboratorium, którym kierował. A w 2002 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymał Japończyk Koichi Tanaka za opracowanie nowej techniki jonizacji - desorpcji laserowej, której tylko on sam używał.

Zwłaszcza w dyscyplinach naukowych kobiety często stały w cieniu swoich kolegów. Nie doczekały się Nagrody Nobla także te panie, które w wielkim stopniu przyczyniły się do następnie wyróżnionych odkryć i wynalazków. Do tej grupy należą bez wątpienia Lise Meitner, Jocelynn Bell Burnell oraz Vera Rubin.

Teraz, gdy tak dużo mówi się o równouprawnieniu i różnorodności, oczekiwania wobec Fundacji Alfreda Nobla bardzo wzrosły. W ostatnich dziesięcioleciach w naukach przyrodniczych także zaszło wiele ważnych zmian strukturalnych i jest wiele kandydatek zasługujących na wyróżniemie. Na przykład już od 2012 roku czekają na nią Emmanuelle Charpentier i Jennifer Doudna. Czy się jej doczekają w tym roku?

Przeczytaj także:

Francja w obliczu ogólnokrajowej epidemii

Noblistka Swietłana Aleksijewicz opuściła Białoruś