Laureaci Nobla w dziedzinie chemii w ostatnich 10 latach
Oto laureaci chemicznego Nobla z ostatnich
10 lat.
2007 - Ubiegłoroczny laureat Niemiec Gerhard Ertl został uhonorowany za badania procesów chemicznych zachodzących na powierzchni ciał stałych. Efekty tych badań zostały wykorzystane w przemyśle chemicznym przy produkcji ogniw paliwowych, nawozów sztucznych, katalizatorów do samochodów. Pozwoliły także wyjaśnić procesy zachodzące w atmosferze, takich jak niszczenie warstwy ozonowej oraz odpowiedzieć na pytanie - dlaczego żelazo pokrywa się rdzą.
2006 - Roger D. Kornberg (USA) poszedł w ślady ojca, Arthura Kornberga, który otrzymał Nagrodę Nobla z dziedziny medycyny w 1959 r., i został wyróżniony ubiegłorocznym Noblem z chemii. Noblistę nagrodzono za poznanie podstawowego procesu życiowego każdej komórki, jakim jest transkrypcja. Dzięki temu procesowi informacja genetyczna zapisana w genach jest wykorzystywana do produkcji białek w komórkach.
2005 - Taniec odbijany dwóch cząsteczek chemicznych - w taki obrazowy sposób Komisja Noblowska określiła reakcję metatezy, nagrodzoną Noblem przed dwoma laty. Reakcja ta polega na wzajemnej wymianie grup atomów między dwiema cząsteczkami. Jeden z trzech laureatów - Francuz Yves Chauvin z Institut Francais du Petrole przedstawił wyniki swoich badań w 1971 r. a dwaj pozostali - Robert H. Grubbs z i Richard R. Schrock (obaj z USA) dokonali swoich odkryć na początku lat 90.
2004 - Za badania procesów oczyszczania się komórek ze zbędnych białek, w którym bierze udział białko - ubikwityna, nagrodę Nobla otrzymali: Aaron Ciechanover, Avram Hershko (obaj z Izraela) i Irwin Rose (USA).
2003 - Nobla dostali Amerykanie: Peter Agre - za odkrycie kanałów wodnych w komórkach - i Roderick MacKinnon - za poznanie struktury i działania kanałów jonowych w błonach komórkowych. Odkrycia te pozwoliły zrozumieć, w jaki sposób np. nerki odzyskują wodę z moczu pierwotnego oraz jak powstają i są przekazywane sygnały elektryczne w naszych neuronach. Pozwala to na lepsze zrozumienie mechanizmu wielu chorób, np. nerek, serca, mięśni i układu nerwowego.
2002 - Laureatami zostali Amerykanin John B. Fenn, Japończyk Koichi Tanaka oraz Szwajcar Kurt Wuethrich za badania nad makrocząsteczkami biologicznymi oraz rozwój metod spektrometrii. Zrewolucjonizowali oni metody analizy dużych cząsteczek biologicznych, takich jak na przykład białka.
Umożliwiło to szczegółową analizę struktury tych molekuł, a co za tym idzie lepsze zrozumienie procesów życiowych komórek. Dzięki ich badaniom można tworzyć modele białek i dopasowywać do nich odpowiednie leki, a także szybciej diagnozować i leczyć niektóre choroby.
2001 - Laureaci to: William S. Knowles (USA), Ryoji Noyori (Japonia) oraz K. Barry Sharpless (USA). Ich badania znalazły zastosowanie przede wszystkim w przemyśle farmaceutycznym w produkcji leków. Amerykanin William S. Knowles i Japończyk Ryoji Noyori zostali nagrodzeni Noblem za prace nad asymetryczną katalizą reakcji uwodorowania, Amerykanin K. Barry Sharpless za asymetryczną katalizę reakcji utleniania.
Naukowcy ci stworzyli całkiem nową dziedzinę badawczą, dzięki której możliwe jest syntetyzowanie cząsteczek o zupełnie nowych właściwościach. Obecnie wyniki ich podstawowych badań znalazły szerokie zastosowanie w syntezie na skalę przemysłową produktów farmaceutycznych takich, jak antybiotyki, środki przeciwzapalne i leki nasercowe.
2000 - Zdobywcy nagrody Alan J. Heeger (USA), Alan G. MacDiarmid (USA) i Hideki Shirakawa (Japonia) zostali nagrodzeni za odkrycie polimerów przewodzących prąd (np. poliacetylenu i polipirolu) i ich badania. Materiały takie mają potencjalne zastosowanie jako przewodniki lżejsze i o wiele tańsze niż te wykonywane dziś z metali.
1999 - Nagrodą wyróżniono Ahmeda H. Zewaila (Egipt). Uhonorowano go za badania nad stanami przejściowymi reakcji chemicznych przy użyciu spektroskopii femtosekundowej. Oznacza to obserwowanie ruchów atomów w cząsteczkach w świetle niezwykle krótkich błysków lasera. Do obserwacji tych używa się kamery, rejestrującej obraz w ciągu jednej femtosekundy (jedna dziesiąta sekundy do 14 potęgi).
1998 - Walter Kohn (USA) i John A. Pople (W. Brytania) zostali wyróżnieni za osiągnięcia w dziedzinie chemii kwantowej. Kohn otrzymał nagrodę za rozwój funkcjonalnej teorii gęstości, Pople za opracowanie metod obliczeniowych w chemii kwantowej.