Geremek: świadomie nie złożyłem oświadczenia

Termin składania oświadczeń minął 19 kwietnia. Zgodnie z nową ustawą lustracyjną, w przypadku niedopełnienia tego obowiązku wyborczy mandat wygasa. Zgodnie z prawem wygaśnięcie mandatu eurodeputowanego ogłasza przewodniczący Parlamentu Europejskiego. Geremek jako jedyny z grona polskich europosłów nie złożył świadczenia lustracyjnego.

Miałem pełną świadomość konsekwencji. Podjąłem moją decyzję z pobudek moralnych - powiedział Geremek w Strasburgu. Dodał, że nie złoży nowego oświadczenia lustracyjnego, gdyż zrobił to przed trzema laty kandydując do PE. Powtórne żądanie tego samego papierka uważam za poniewieranie obywatelską godnością - dodał.

Oświadczył, że nie broni się przed zarzutami współpracy ze służbami specjalnymi, ponieważ nigdy z nimi nie współpracował. Powiedział, że jego decyzja jest wyrazem indywidualnego protestu przeciwko ustawie lustracyjnej, która wydaje mu się "prawnym skandalem". Myślałem także (...) o tych ludziach, którzy mają poczucie słabości i którzy są poniewierani - mówił Geremek.

Geremek nie przewiduje, iż straci mandat. Uważa, że jeśli ktoś mu go odbierze, to naruszy prawo polskie i europejskie. Podkreśla, że tylko przewodniczący PE może ogłosić wygaśnięcie jego mandatu.

Moja decyzja jest apelem do władz o opamiętanie i odpowiedzialność oraz wyrazem nadziei na aktywność obywatelską. Na skierowane do mnie imperatywne żądanie karnego podporządkowania się mam tylko jedną odpowiedź - odmawiam - mówił Geremek dziennikarzom.

W jego obronie stanęli przywódcy różnych frakcji PE i podczas zaimprowizowanej w środę debaty wyrazili pełną solidarność z nim. W czwartek sprawą mandatu Geremka zajmie się tzw. konferencja przewodniczących PE.

Prowadzący obrady wiceprzewodniczący Pierre Moscovici mówił, że do PE nie wpłynęła oficjalna decyzja polskich władz w sprawie immunitetu Geremka, ale wstępnie ocenił, że "jest ona co najmniej do podważenia". Rolą PE jest zagwarantowanie ochrony wszystkich posłów i autonomii naszego parlamentu - dodał.

Sposób, w jaki mandat Bronisława Geremka został odebrany, jest rażącym przykładem tego, co się dzieje w Polsce - ocenił przywódca liberałów i demokratów ALDE (do których należy Geremek) Graham Watson.

Lider największej parlamentarnej frakcji, chadeków, gdzie zasiada PO, Joseph Daul przypomniał, że "każdy eurodeputowany cieszy się immunitetem", który musi być w pełni respektowany. Pan Geremek cieszy się całym naszym poparciem - zadeklarował.

Przewodniczący PE Hans-Gert Poettering zadeklarował w środę swoje "pełne poparcie" dla Geremka. Geremek to jedna z największych osobistości Parlamentu Europejskiego. Przeanalizuję sprawę z prawnego punktu widzenia, ale chcę wyrazić moje największe i najgłębsze uznanie dla Geremka - powiedział. Kaczyński: decyzja Geremka nie służy Polsce

Tymczasem premier Jarosław Kaczyński ocenił, że decyzja Geremka to "przedsięwzięcie nie służące Polsce". Mamy dobre stosunki w Brukseli, one zostały potwierdzone w trakcie mojej niedawnej wizyty. I psucie tego, to jest działanie na szkodę naszego kraju w imię interesów jakiegoś środowiska - powiedział J.Kaczynski.

Posłowie PiS, LPR, a także PO uważają, że swą postawą Geremek postawił się ponad prawem. Nie rozumiem tej egzaltacji, tego "odmawiam". Jesteśmy równi wobec prawa. Prof. Geremek nie jest świętą krową - powiedział poseł PiS Jacek Kurski.

Ten, który wydawałoby się był pierwszym wojownikiem w walce o demokrację, o szacunek dla prawa, dzisiaj chce stać ponad prawem. (...) Otóż w Polsce prawo jest jednorodne i jeżeli zostało ustanowione, to pan prof. Geremek powinien się temu podporządkować - oświadczył poseł LPR Andrzej Fedorowicz.

Bronisław Komorowski (PO) stwierdził, że "nawet złe prawo, albo prawo pełne mankamentów, musi być respektowane". Tymczasem lider Platformy Donald Tusk uznał decyzję Geremka za odważną. Z całą pewnością prof. Geremek stał się jednym z liderów antylustracyjnych działań - ocenił.

Dla SLD prof. Geremek pozostaje nadal europosłem. Cenię postawę prof. Geremka, zwłaszcza w tym szale lustracyjnym, który opanował Polskę - powiedział Grzegorz Napieralski.

Przewodniczący delegacji PO w Parlamencie Europejskim i szef komisji spraw zagranicznych PE Jacek Saryusz-Wolski uznał protest Geremka za "niepotrzebne" przenoszenie polskich spraw na forum europejskie, niesłużące obrazowi Polski.

Marszałek Sejmu Marek Jurek zapowiedział, że zwróci się do PKW o informacje dotyczące składania oświadczeń lustracyjnych przez posłów i eurodeputowanych. Jurek podkreślił, że sprawa Geremka jest "szczególnie trudna", bo chodzi nie tylko o byłego ministra spraw zagranicznych, szefa sejmowej komisji spraw zagranicznych, ale również o polskiego kandydata na przewodniczącego Parlamentu Europejskiego.

Uważam, że prof. Geremek nie powinien stawiać nas w takiej kłopotliwej sytuacji dla dania wyrazu swoim osobistym poglądom na temat prawa, które jest legalne i które podlega wykonaniu. Powinien stosować prawo - powiedział Jurek. Poinformował też, że zwrócił się o sporządzenie ekspertyz prawnych w tej sprawie.

Zdanie podzielone w sprawie ważności mandatu prof. Geremka mają konstytucjonaliści. Dr Ryszard Piotrowski uważa, że w świetle obowiązującego prawa, mandat Geremka wygasł. Z kolei prof. Piotr Kruszyński jest zdania, że prof. utracił wyłącznie prawa do pełnienia funkcji publicznej. Prof. Andrzej Zoll proponuje, by z wydawaniem jednoznacznych opinii powstrzymać się do czasu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego odnośnie ustawy lustracyjnej.

Zgodnie z ustawą lustracyjną osoba, która nie złożyła w terminie oświadczenia lustracyjnego, zostaje pozbawiona funkcji publicznej.

Decyzję o utracie mandatu przez posłów, senatorów czy europosłów, którzy nie złożyli na czas oświadczeń lustracyjnych podejmuje marszałek Sejmu - po otrzymaniu zawiadomienia z Państwowej Komisji Wyborczej. 7 maja PKW ma poinformować marszałka Sejmu, kto złożył w terminie, a kto nie, oświadczenie lustracyjne.

Kwestie prawne wokół mandatu prof. Geremka może zmienić wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy lustracyjnej z konstytucją. Ustawą, zaskarżoną do Trybunału Konstytucyjnego przez SLD i Rzecznika Praw Obywatelskich, Trybunał ma zająć się na posiedzeniu zaplanowanym na 9-11 maja. PE czeka na oficjalne pismo

Dla nas kwestie prawne rozpoczną się, kiedy Polska prześle odpowiednie pismo o cofnięciu mandatu Bronisława Geremka. Na razie skupiamy się na aspektach politycznych sprawy - powiedziały PAP źródła bliskie przewodniczącego PE Hansa-Gerta Poetteringa.

Tym bardziej że ustawę zaskarżono do Trybunału Konstytucyjnego, który sprawę rozpatrzy 9-11 maja, co Poettering przypomniał w specjalnym oświadczeniu. Zapowiedział jednocześnie, że PE "przeanalizuje wszystkie prawne możliwości kontynuowania pracy przez pana Geremka".

Do PE nie wpłynęła jeszcze żadna oficjalna decyzja polskich władz w sprawie polskiego eurodeputowanego. Jednak wiceprzewodniczący Pierre Moscovici już wstępnie ocenił, że "jest ona co najmniej do podważenia". Rolą Parlamentu Europejskiego jest zagwarantowanie ochrony wszystkich posłów i autonomii naszego parlamentu - dodał francuski wiceprzewodniczący.

Tylko przewodniczący PE może na sesji plenarnej ogłosić wygaśnięcie mandatu danego posła. Wcześniej może zwrócić się o opinię do Komisji Prawnej PE. Jej przewodniczący Giuseppe Gargani zapowiedział, że komisja przeanalizuje sprawę, gdy tylko wpłynie pismo z Polski.

Jako przewodniczący chcę zapewnić, że jesteśmy bardzo wrażliwi na kwestię niezależności i że gdy tylko ten problem do nas dotrze, dokonamy analizy prawnej. Eurodeputowani muszą mieć zapewnioną ochronę autonomii i wolności - podkreślił Gargani.

Pragnące zachować anonimowość źródła w PE przyznają, że będzie to dla Komisji trudna sprawa, zważywszy na presję polityczną oraz przede wszystkim fakt, że nigdy w historii PE nie było takiego przypadku. "Były przypadki pozbawienia mandatu jedynie, kiedy ktoś został skazany wyrokiem sądu" - wskazują źródła.

Jeżeli chodzi o Geremka, cofnięcie mandatu nie następuje na skutek decyzji sądu, ale z mocy samej ustawy, co stwierdza w drodze postanowienia marszałek Sejmu. Działa on na podstawie informacji Państwowej Komisji Wyborczej o niewpłynięciu na czas oświadczenia lustracyjnego. Marszałek powinien poinformować o swoim postanowieniu przewodniczącego PE.

Jednak źródła w PE wskazują na podstawową zasadę ochrony przez PE niezależności eurodeputowanych, którzy zostali oficjalnie zaprzysiężeni przez PE, zgodnie z obowiązującą wówczas ordynacją wyborczą i narodowym prawem.

"Obowiązuje zasada, że prawo nie działa wstecz (zasada nieretroaktywności), co oznacza, że nie można znieść mandatu tylko dlatego, że rząd w trakcie jego trwania przyjął ustawę, która zmienia zasady wybieralności, ustala je wstecz" - uważają źródła PE, z którymi rozmawiał PAP. Na tę argumentację powoływał się zresztą sam Geremek. W swoim oświadczeniu dla prasy powiedział w środę: "Kandydując przed trzema laty w wyborach do Parlamentu Europejskiego wypełniłem wszystkie wymogi prawa wyborczego, wśród których znajdował się także obowiązek przedłożenia deklaracji 'lustracyjnej'. Zostałem wybrany, Państwowa Komisja Wyborcza uznała wybór za ważny, a Parlament na sesji plenarnej w Strasburgu ogłosił, że jestem jego członkiem. W ciągu minionych trzech lat nie nastąpiło nic, co mogłoby mieć wpływ na sprawowanie mojego mandatu: nie stwierdzono fałszywości mojej deklaracji lustracyjnej, nie objąłem funkcji publicznych niepołączalnych z mandatem, żaden sąd nie stwierdził naruszenia przeze mnie prawa".

Problem lustracji eurodeputowanych wystąpił już, kiedy za "kłamcę lustracyjnego" został uznany Stanisław Jałowiecki, wybrany z listy Platformy Obywatelskiej. Wyrok potwierdził w lutym Sąd Najwyższy. Teoretycznie utracił on w ten sposób mandat eurodeputowanego, jednak do Parlamentu Europejskiego nigdy nie nadszedł żaden wniosek w tej sprawie. W związku z tym Jałowiecki nadal zasiada w Parlamencie Europejskim. "Nikt ani tu, ani w Polsce nie kwestionuje jego zdolności do zasiadania w ławach poselskich" - przyznają źródła.

Obowiązujący wciąż unijny akt z 1976 roku o wyborach powszechnych do Parlamentu Europejskiego stanowi: "Gdy prawo Państwa Członkowskiego zawiera wyraźny przepis dotyczący utraty mandatu członka Parlamentu Europejskiego, mandat ten wygasa zgodnie z tym przepisem. Właściwe władze krajowe informują o tym Parlament Europejski". Regulamin PE precyzuje, że w takiej sytuacji "przewodniczący powiadamia Parlament o wygaśnięciu mandatu w dniu podanym przez Państwo Członkowskie i zwraca się do Państwa Członkowskiego o niezwłoczne obsadzenie zwolnionego miejsca".

Zdaniem źródeł PAP w Parlamencie Europejskim, jeśli mimo polskiego wniosku przewodniczący PE nie ogłosi wygaśnięcia mandatu Geremka, powołując się na te przepisy Polska będzie mogła wystąpić przeciwko Parlamentowi Europejskiemu do unijnego Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu.