Czego nie wiecie o Funduszach, czyli instrument "Łącząc Europę"

Badania Eurobarometr 340 "Citizens awareness and perception of regional policy" z października 2019 roku niejednego mogą zaskoczyć. Wynika z nich, że Polacy pod kątem dostrzegania korzystnych efektów obecności funduszy unijnych, wspierających inwestycje w Polsce, są najbardziej świadomym i spostrzegawczym społeczeństwem w Europie!

Więcej o badaniu tutaj: https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/studies/2019/eurobarometer-citizens-awareness-and-perception-of-eu-regional-policy )

74% Polaków doświadczyło w swoim codziennym życiu pozytywnych efektów oddziaływania Funduszy Europejskich.

Wygląda na to, że wiemy o funduszach naprawdę dużo, ale… zawsze warto wiedzieć więcej. Zwłaszcza, że chodzi o wsparcie unijnymi pieniędzmi dużych inwestycji infrastrukturalnych, energetycznych i telekomunikacyjnych. Mowa tu o instrumencie finansowym "Łącząc Europę" (Connecting Europe Facility – CEF), zarządzanym przez Komisję Europejską. To właśnie Komisja dokonuje wyboru projektów, które otrzymują dofinansowanie. Odbywa się to w drodze konkursu. A to oznacza, że nie wystarczy spełniać wymogi, ale też trzeba być lepszym od innych. Bo za każdym razem konkurujemy z podmiotami z innych krajów europejskich – i całkiem dobrze nam idzie!

Na co pieniądze z CEF?

CEF, najprościej mówiąc, finansuje te inwestycje, które wypełniają brakujące ogniwa w europejskiej sieci transportowej, energetycznej i cyfrowej.

Poprzez CEF Transport wspierana jest infrastruktura transportowa o znaczeniu międzynarodowym, europejskim. Celem jest zapewnienie wspólnych standardów technicznych i funkcjonalnych. W skład transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T) wchodzą:

·      szlaki drogowe, kolejowe, lotnicze, morskie oraz rzeczne;

·      terminale drogowo-kolejowe, porty lotnicze, porty morskie oraz śródlądowe;

·      inteligentne systemy transportowe.

Ponad 30 mld euro wynosi budżet CEF na lata 2014-2020:

24 mld euro na transport,

5,35 mld euro na energetykę,

1,05 mld euro na telekomunikację.

Więcej na: https://ec.europa.eu/inea/en/connecting-europe-facility

A teraz pora na ciekawostki. Oto pierwsza z nich.

1.     Skuteczni jak… Polacy?

Sięgając po dotacje z CEF, musimy rywalizować z innymi krajami o pieniądze ze wspólnego budżetu. W tej rywalizacji wypadamy bardzo dobrze. Przez ostatnie dwie tury naborów Polska jest jednym z krajów, które otrzymują największe wsparcie. Pozyskaliśmy nawet nieco więcej środków, niż wynosił przydział dla naszego kraju (4,2 zamiast 4,14 mld euro). W rozstrzygnięciu jednego z transportowych konkursów CEF, w lipcu tego roku, polskie projekty zdobyły aż 47 mln euro dofinansowania! A o dotacje ubiegało się tu prawie sto projektów z całej Unii. Według wartości pozyskanego dofinansowania Polska znalazła się na pierwszym miejscu. Natomiast rok wcześniej, w konkursie, który rozstrzygnięto w lipcu 2020, nasze projekty pozyskały 1,9 mld euro. Stanowiło to blisko 20 % całej dostępnej w konkursie puli. Najwyraźniej skuteczność to nasza mocna strona.

2.     Jak wielkie inwestycje wsparły… archeologię?

Na początku nic nie zapowiadało tak wspaniałych odkryć. Po prostu realizowano projekt "Budowa drogi ekspresowej S61 Szczuczyn – Budzisko (granica państwa)", który otrzymał dofinansowanie z CEF w wysokości blisko 380 mln EUR.

Jednak podczas prac nieopodal węzła Ełk Wschód, natknięto się na szczególne znaleziska. Do działania niezwłocznie przystąpili archeolodzy. W trakcie badań oprócz pięknego bursztynowego naszyjnika składającego się z 35 korali i zawieszki w kształcie serca, znaleziono również monety z XVIII i XIX wieku, elementy stroju i biżuterii, przedmioty codziennego użytku oraz fragmenty naczyń ceramicznych. Słowem, prawdziwe archeologiczne rarytasy! A cała ta podróż do przeszłości nie zdarzyłaby się, gdyby nie… dotacja na budowę drogi.

3.     Kto dostaje najwięcej?

To pytanie pada zawsze, kiedy mowa o wielkich pieniądzach. Otóż największym beneficjentem środków CEF – w skali całej Unii Europejskiej – są PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Główny zarządca infrastruktury kolejowej w Polsce otrzymał dotychczas dofinansowanie na realizację 28 projektów o wartości 4,8 mld EUR (wkład CEF – 3,6 mld EUR).

A co z tego ma przeciętny Kowalski? Dużo, bo inwestycje te skracają czas przejazdu np. w aglomeracjach warszawskiej czy krakowskiej. Krócej też jedziemy m.in. z Poznania do Szczecina, z Warszawy do Białegostoku czy z Katowic do Krakowa. Co ciekawe, dzięki zbudowaniu wiaduktów drogowych nad liniami kolejowymi pociągi będą mogły rozpędzać się na niektórych odcinkach aż do 200 km/h!

4.     Co to takiego Rail Baltica i Via Baltica?

CEF współfinansuje również połączenie krajów bałtyckich z Polską i resztą krajów Unii. Rail Baltica to połączenie kolejowe, a Via Baltica – drogowe. Dzięki tym projektom, nie tylko będzie nam łatwiej dotrzeć do naszych nadbałtyckich sąsiadów. Również, przy wsparciu np. z projektów POIiŚ, turystycznie atrakcyjne rejony Polski północno-wschodniej staną się bardziej dostępne.

Rail Baltica to część transeuropejskiej linii kolejowej, która połączy Niemcy, Polskę, Litwę, Łotwę, Estonię oraz, w dalszej perspektywie, Finlandię. Modernizacja pozwoli dostosować całość trasy do standardów obowiązujących w krajach Unii.

A co to oznacza dla nas? Na polskim odcinku Rail Baltiki pociągi pasażerskie przyspieszą nawet do 200 km/h, a towarowe – do 120 km/h. Czyli np. przejazd z Białegostoku do Warszawy potrwa mniej niż dwie godziny!

Via Baltica natomiast to fragment drogi międzynarodowej E67, częściowo zrealizowanej jako droga ekspresowa z Warszawy do Tallinna. Biegnie z Polski przez Litwę i Łotwę do Estonii. Co ciekawe, w Polsce Via Baltica buduje się najszybciej. Mamy najwięcej kilometrów istniejących (ponad 120 km), a także realizowanych (ponad 180 km) odcinków trasy. Polska Via Baltica ma mieć ponad 300 km.

5.     Jak upiec trzy pieczenie przy jednym ogniu?

30 km nowej kolei do Jastrzębia Zdroju – niby niewiele, ale kiedy przyjrzeć się temu bliżej, okazuje się, że to prawdziwa kumulacja korzyści. Po pierwsze, to krok w kierunku uruchomienia Centralnego Portu Komunikacyjnego. Po drugie – lepsze skomunikowanie kolejowe Polski z Czechami. I po trzecie – do sieci kolejowej będą podłączeni mieszkańcy Jastrzębia Zdroju. Z pewnością to dla nich ważne ułatwienie komunikacyjne.

Warto podkreślić, że Centralny Port Komunikacyjny w ostatnim naborze dostał jedną z największych dotacji spośród wszystkich złożonych projektów przez podmioty z całej Unii. Dotyczy ona dofinansowania budowy tunelu dalekobieżnego Kolei Dużych Prędkości (KDP) w Łodzi oraz przygotowania dokumentacji dla KDP pomiędzy Warszawą a Poznaniem.

6.     Może nasze morze?

Mało kto wie, że pieniądze z CEF są istotnym kołem napędowym rozwoju polskich portów morskich w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu. Realizowanych jest aż 8 inwestycji dotyczących dostępu do portów i nabrzeży od strony morza oraz od strony lądu (kolejowego i drogowego). Dofinansowanie dla tych projektów w latach 2014-2020 wyniosło w sumie blisko 160 mln EUR.

7.     Czy elektromobilność to dopiero przyszłość?

CEF to również bardzo ważne wsparcie dla elektromobilności w Polsce. Do tej pory dofinansowanie otrzymało m.in. 12 stacji ładowania pojazdów elektrycznych prowadzonych przez LOTOS Paliwa Sp. z o.o. To projekt pilotażowy, ale Grupa LOTOS S.A. już myśli o działaniu globalnym. Docelowo infrastruktura do ładowania pojazdów elektrycznych ma się znaleźć wzdłuż dróg na korytarzach transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T) w Polsce, z rozszerzeniem na Litwę i Łotwę. Stacje dostępne będą na trasie Gdynia – Warszawa, na autostradach A1 i A2.

CEF dotuje również nowe technologie. Dzięki tym pieniądzom PKN Orlen S.A. i Grupa LOTOS S.A. budują stacje do tankowania wodoru, a Lotos Paliwa Sp. z o.o. wdraża rozwiązania z zakresu elektromobilności.

8.     Czy można latać ekologiczniej?

Okazuje się, że można. Projekty innowacyjne, wspierane unijnymi pieniędzmi z CEF, dotyczą m.in. SESAR. Co to takiego? To wszelkie działania, które mają poprawić funkcjonalność systemów zarządzania ruchem lotniczym w ramach jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej. Przyczyniają się one nie tylko do poprawy bezpieczeństwa, ale także do skrócenia czasu podróży, oszczędności paliwa i zmniejszenia emisji CO2.

Czy to działa? Fakty mówią za siebie. Dotychczas zrealizowane w ramach SESAR projekty zaowocowały ograniczeniem emisji porównywalnym do "pracy", jaką wykonuje ponad 3 miliony drzew. Przyczyniły się też do skrócenia o 250 000 minut w powietrzu średniego czasu lotu.

9.     Nasze dzieci bezpieczniejsze w sieci dzięki CEF?

CEF finansuje nie tylko "twardą" infrastrukturę, ale też projekty z obszaru bezpieczeństwa informatycznego, takie jak saferinternet.pl realizowany przez NASK oraz Fundację "Dajemy Dzieciom Siłę". Celem projektu jest zwiększanie społecznej świadomości na temat zagrożeń, jakie niosą ze sobą najnowsze techniki komunikacji. Wśród podejmowanych działań priorytetem jest edukacja – dzieci, rodziców oraz profesjonalistów, którzy mogą podnieść swoje kompetencje.

Więcej tutaj: https://www.saferinternet.pl/projekty.html

10. Co nam da Europejska sieć TEN-T?

Wyobraźmy sobie Europę za niecałe 30 lat i zobaczmy, jak szybko, sprawnie i bezpiecznie będziemy mogli się przemieszczać. Weźmy pod uwagę nie tylko ludzi, ale też transfer towarów. Będzie to transport z poszanowaniem i troską o stan środowiska naturalnego. Piękna wizja, prawda? I nie tak odległa, jakby się wydawało.

Zerknijmy na to, jak w roku 2030 ma wyglądać Europejska sieć transportowa (TEN-T).

TEN-T – 9 korytarzy transportowych: bałtycko – adriatycki, Morze Północne – Bałtyk, śródziemnomorski, skandynawsko – śródziemnomorski, Ren – Alpy, atlantycki, Morze Północne – Morze Śródziemne, Ren – Dunaj

9 głównych korytarzy transportowych połączy 94 główne porty morskie Europy oraz 38 kluczowych portów lotniczych.

15 000 km linii kolejowych zostanie przystosowanych do kolei dużych prędkości.

Bardzo wiele z tych projektów współfinansowanych jest (lub będzie) z CEF. Dzięki nim przemieszczanie się ludzi i towarów stanie się nie tylko bardziej komfortowe, ale też bardziej ekologiczne. A przecież o to nam wszystkim chodzi.