CBOS: Polacy o sąsiadach - z sympatią o Czechach, z dystansem do Rosjan

Jak wynika z badania, Polakom znacznie łatwiej jest określić temperaturę uczuć wobec innych nacji, niż podać jakieś typowe dla nich cechy.

Najwięcej trudności przysporzyło ankietowanym scharakteryzowanie Litwinów, Białorusinów oraz Słowaków - większość nie potrafiła podać żadnych cech typowych dla tych nacji. Z kolei najprostsze okazało się scharakteryzowanie Niemców.

O naszych południowych sąsiadach bardzo rzadko wypowiadamy się negatywnie. Mniej więcej co drugi badany (51 proc.) ma jakieś wyobrażenie o typowym Czechu. Na pierwszy plan w obrazie Czecha wysuwają się cechy nawiązujące do pogodnego usposobienia - najczęściej jest on postrzegany jako człowiek pogodny, uśmiechnięty, z poczuciem humoru. Czesi kojarzą się badanym również z piwem - postrzegani są jako smakosze piwa, ceniący jego dobre gatunki.

Określenie cech typowego Słowaka przysporzyło badanym więcej trudności niż scharakteryzowanie przeciętnego Czecha. Stereotyp Słowaka jest mniej wyrazisty - prawie dwie trzecie ankietowanych (63 proc.) nie potrafiło podać żadnej cechy typowego przedstawiciela tej nacji. Badani, którzy byli w stanie wymienić jakieś cechy typowego Słowaka, najczęściej sądzą, że jest on - podobnie jak Czech - radosny, sympatyczny, miły, pomocny, dobry.

Stereotyp naszych zachodnich sąsiadów jest dużo bardziej wyrazisty niż Czechów i Słowaków - jedynie 23 proc. ankietowanych nie miało żadnych skojarzeń z typowym Niemcem. Na pierwszy plan w opisie Niemców wysuwają się takie określenia, jak: uporządkowany, zdyscyplinowany, solidny, pragmatyczny, pracowity, zaradny. Stereotyp ten nie jest jednak jednorodny ani jednoznacznie pozytywny. Niemców odbieramy niekiedy jako zarozumiałych, wywyższających się, małostkowych, pozbawionych poczucia humoru, "sztywniaków".

Wizerunek naszych wschodnich sąsiadów jest bardziej złożony, nacechowany większą ambiwalencją ocen. Obraz Litwinów i Białorusinów jest mało wyrazisty, natomiast w opisie Ukraińców i Rosjan cechy zdecydowanie pozytywne przeplatają się ze zdecydowanie negatywnymi.

W nastawieniu do Rosjan zauważalna jest duża ambiwalencja ocen, którą w największym uproszczeniu można wyrazić słowami: dobrzy ludzie - zła władza. Co trzeci ankietowany (35 proc.) nie potrafił wymienić żadnych cech typowego Rosjanina. Pozostali charakteryzując przeciętnego przedstawiciela tej nacji, najczęściej mówili o zamiłowaniu do mocnych trunków i braku umiaru w ich spożywaniu. Wśród negatywnych określeń padały: zły, okrutny, mściwy, brutalny, podły, zawistny, władczy. Wśród pozytywnych - dobry, przyjazny, serdeczny, ciepły, uczynny.

Respondenci zapytani o cechy typowego Litwina mieli spore problemy z udzieleniem odpowiedzi - aż siedmiu na dziesięciu badanych (71 proc.) nie miało żadnych skojarzeń. Pozostali odpowiadając na to pytanie, najczęściej mówili o nieprzyjaznym nastawieniu Litwinów do nas, do Polaków mieszkających na Litwie. Wśród cech pozytywnych znalazły się takie określenia, jak: dobry, przyjazny. W katalogu negatywnych cech wymieniano: nieżyczliwy, egoistyczny, niekulturalny.

Nastawienie do Ukraińców jest silnie spolaryzowane - niemal tyle samo badanych odczuwa niechęć do nich, co deklaruje sympatię. Ta ambiwalencja w nastawieniu do Ukraińców ujawnia się również w odpowiedziach na pytanie o cechy typowego przedstawiciela tej nacji. Z jednej strony Ukraińcy postrzegani są jako ludzie pracowici, dobrzy, przyjaźni, serdeczni, sympatyczni, życzliwi, mili, odważni, waleczni, silni i zdecydowani. Z drugiej - część badanych uważa ich za ludzi zawistnych, złych, mściwych, zawziętych, bezwzględnych, nieuczciwych, fałszywych i nieżyczliwych.

Większość badanych (62 proc.) nie potrafiła wymienić w badaniu cech typowego Białorusina, co nie oznacza, że pozostali mają jego klarowny obraz i są w stanie wymienić jakieś cechy charakterystyczne dla tej nacji. Relatywnie często padały odpowiedzi podważające istnienie stereotypu Białorusina - respondenci mówili, że Białorusini są różni, normalni, zwykli, szarzy, przeciętni. Pozostali respondenci podając cechy typowe dla Białorusinów, najczęściej mówili, że są to dobrzy ludzie, serdeczni. Wśród negatywnych skojarzeń wskazywano: niewykształcony, bezwzględny, bezlitosny.