Bury: reforma sądów może być przeprowadzana tylko za pomocą ustawy
Opinia zlecona przez Biuro Analiz Sejmowych ws. reorganizacji małych sądów wskazuje, że reforma ta może być przeprowadzana tylko w drodze ustawy - mówi szef klubu PSL Jan Bury. MS podkreśla, że to tylko jedna z opinii - inne są pozytywne dla decyzji resortu dot. reorganizacji.
- Minister sprawiedliwości nie może w Polsce łamać konstytucji - mówił Bury w sejmie. Jak dodał, jego ocena wynika z ekspertyzy, która odpowiada na pytanie, czy konstytucja "wymusza na ustawodawcy ustawową regulację struktury organizacyjnej i właściwości sądów powszechnych". Ekspertyza, na którą powołał się Bury, została zlecona przez Biuro Analiz Sejmowych konstytucjonaliście prof. Bogusławowi Banaszakowi na wniosek komisji ustawodawczej.
Rzeczniczka prasowa resortu sprawiedliwości Patrycja Loose powiedziała, że PSL na piątkowej konferencji prasowej przedstawiło tylko jedną z wielu opinii prawnych w sprawie. Dodała, że są także inne opinie, pozytywnie oceniające decyzje resortu sprawiedliwości.
- Szkoda, że przewodniczący Bury, prezentując na konferencji prasowej opinię prof. Banaszaka, nie wspomniał, że jest to stanowisko eksperta zewnętrznego, a nie opinia BAS - powiedziała Loose. Dodała, że jedyną oficjalną opinią przygotowaną przez BAS w tej sprawie jest opinia dr. Piotra Czarnego z grudnia 2012 r., która potwierdza prawo ministra do tworzenia i znoszenia sądów oraz do określania granic okręgów sądowych w drodze rozporządzenia.
Opinie mają związek z obowiązującą od 1 stycznia reformą ministra sprawiedliwości Jarosława Gowina, która przekształciła 79 najmniejszych sądów rejonowych w wydziały zamiejscowe sąsiednich sądów. W sejmie trwają prace nad obywatelskim projektem ustawy o okręgach sądowych, który ma znieść skutki reformy.
- Biuro Analiz Sejmowych przesłało opinię 14 stycznia. Ta opinia jest dla ministra Gowina druzgocąca - podkreślił Bury, mówiąc o opinii prof. Banaszaka. Jak dodał, w sposób jednoznaczny dowodzi ona, że reforma sądów może być przeprowadzana tylko za pomocą ustawy, więc minister sprawiedliwości nie może jej wprowadzać "tylnymi drzwiami", drogą rozporządzenia.
Według Burego reforma "wprowadziła w sądach chaos". - Czynności procesowe są w wielu sądach powtarzane - przesłuchania świadków, opinie biegłych, 89 sędziów złożyło wnioski o przejście w stan spoczynku - wyliczał.
Banaszak napisał m.in., że konstytucja "wymusza ustawową regulację struktury organizacyjnej i właściwości rzeczowej, miejscowej oraz instancyjnej sądów" i dopuszcza używanie rozporządzeń w przypadku "spraw szczegółowych".
Profesor zaznaczył, że w analizie wziął pod uwagę kilka konstytucyjnych zasad: prawo do sądu, zasadę odrębności i niezależności władzy sądowniczej, zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego oraz zasadę ustawowego określania ustroju i właściwości sądów, zasadę domniemania kompetencyjnego na rzecz sądów powszechnych, a także zasadę nieusuwalności i nieprzenoszalności sędziów.
Według autora ekspertyzy założenie, że określanie struktury organizacyjnej sądów jest możliwe w drodze rozporządzenia rządu czy ministra sprawiedliwości "naruszałoby ewidentnie odrębność i niezależność władzy sądowniczej".
Jego zdaniem również konstytucyjna zasada nieusuwalności sędziów "determinuje obowiązek ustawowej regulacji związanych z nią elementów struktury organizacyjnej sądów powszechnych oraz terytorialnych obszarów właściwości sądów".
Szef komisji samorządu terytorialnego Piotr Zgorzelski (PSL) zapowiedział, że w przyszłym tygodniu sejm będzie kontynuował prace nad obywatelskim projektem ustawy, która ma znieść efekty reformy. Jak dodał, we wtorek dojdzie też do spotkania 79 starostów reprezentujących wszystkie powiaty, których ona dotyczy.
Z kolei Loose wskazała, że jednym z głównych argumentów, na które powołuje się w oficjalnej opinii BAS dr. Czarny, jest dotychczasowe orzecznictwo TK, który stoi na stanowisku, że w ustawie muszą być uregulowane jedynie podstawowe elementy ustroju sądów. Jak wskazała, zdaniem tego eksperta prawo ministra do tworzenia i znoszenia sądów, a także określania granic ich właściwości w drodze rozporządzenia wynika z - potwierdzonej wieloma wyrokami - linii orzeczniczej Trybunału.
W związku z ostatnią reorganizacją sądów do Trybunału Konstytucyjnego trafiły wnioski posłów PSL i KRS o stwierdzenie niezgodności z ustawą zasadniczą upoważnienia ministra sprawiedliwości do tworzenia i znoszenia sądów rozporządzeniem. - Mamy nadzieję, że już niedługo TK wyda rozstrzygającą opinię w tej sprawie i zakończy to spór prawników. Warto przypomnieć, że w przeszłości poprzedni ministrowie korzystali z tych samych przepisów i znosili oraz powoływali sądy w drodze rozporządzenia - powiedziała Loose.
- Opinia dr. Czarnego potwierdza stanowisko prezentowane do tej pory przez ministra, który ze spokojem czeka na wyrok TK - dodała Loose.
Zgodnie z rozporządzeniem od 1 stycznia 2013 r. 79 najmniejszych sądów rejonowych o limicie etatów do dziewięciu sędziów włącznie zostało przekształconych w wydziały zamiejscowe - cywilny, karny, rodzinny i nieletnich oraz ksiąg wieczystych - sąsiednich sądów.
Pomysł reformy Gowina wywołał sprzeciw wśród samorządowców z miejscowości, w których znajdują się zniesione sądy. Krytycy reorganizacji oceniają ponadto, że określanie okręgów sądowych w rozporządzeniu jest niekonstytucyjne.
Do TK trafiły wnioski grupy posłów PSL i Krajowej Rady Sądownictwa o stwierdzenie niezgodności z konstytucją upoważnienia ministra do tworzenia i znoszenia sądów oraz ustalania ich siedzib w drodze rozporządzenia.