Badanie religijności Polaków w ostatnich 20 latach

Badania religijności Polaków od 1991 r. prowadzi kierowany przez pallotynów Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego (ISKK). O ich wynikach dyskutowano na konferencji naukowej w Warszawie.

- Do mocnych stron polskiej religijności należy zachowanie wiary religijnej, akceptacja Kościoła. Natomiast do słabych - spadający poziom praktyk religijnych, zwłaszcza w środowisku wielkomiejskim i życiu młodych oraz małe zaangażowanie - mimo przywiązania - w życie parafialne - powiedział dyrektor ISKK ks. prof. Witold Zdaniewicz.

Dodał, że w ciągu 21 lat zmalał odsetek deklaracji na temat wiary w życie po śmierci, zmniejszyło się także poprawne rozumienie chrztu świętego. Przybyło zaś opinii akceptujących seks przed ślubem oraz stosowanie antykoncepcji.

Z kolei ks. prof. Edward Jarmoch z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach podkreślał, że od 1991 r. dwukrotnie wzrósł odsetek osób, które deklarują się jako głęboko wierzące. Z badań z 2012 r. wynika, że stanowiły one 20,1 proc. Polaków; wierzących było natomiast 60,8 proc. - to spadek w porównaniu z poprzednimi badaniami. Odsetek niezdecydowanych wyniósł 10,3 proc., a obojętnych - 5,4 proc. W 2012 r. 2,9 proc. badanych określiło się jako niewierzący, w 1991 r. było to 1,5 proc. Jarmoch zaznaczył, że odsetek niezdecydowanych i obojętnych wzrósł bardziej niż niewierzących.

Jak dodał, znacznie więcej Polaków wskazuje na pomniejszenie niż na powiększenie swojej religijności w stosunku do religijności rodziców. Nadal duży wpływ na kształtowanie się religijności mają rodzice, a szczególnie matka.

- Kobiety bardziej niż mężczyźni wierzą w Boga. Wyższe wskaźniki (religijności) osiągnęli ludzie o najniższym poziomie wykształcenia, a najniższe - z wykształceniem wyższym. Także mieszkańcy wsi przodują w wyznawaniu Boga, a najniższy odsetek jest wśród mieszkańców dużych aglomeracji. Interesujące jest, że kategoria ludzi młodych w wieku 25-34 lata neguje wiarę w Boga - mówił Jarmoch.

Na przestrzeni ostatnich lat spada odsetek uczestniczących w niedzielnej mszy św., rośnie natomiast wskaźnik przyjmujących komunię. Z danych ISKK za 2011 r. wynika, że 40 proc. polskich katolików uczestniczyło w niedzielnych nabożeństwach, a do komunii św. przystąpiło 16,1 proc.

Odnosząc się do badań biuro prasowe Konferencji Episkopatu Polski napisało w komunikacie, że spadek udziału najmłodszych roczników w praktykach religijnych może być zapowiedzią długotrwałego spadku religijności w całym społeczeństwie. Odnotowało też, że w latach 1991-2002 można mówić o pewnej stabilizacji praktyk religijnych polskich katolików, natomiast w latach 2002-2012 - o spadku zaangażowania.

Dr Rafał Lange z UKSW zauważył, że w ciągu ostatniej dekady nastąpił znaczny spadek zaufania do autorytetu Kościoła w trzech aspektach - społecznym, moralnym i politycznym, zwłaszcza wśród osób młodych, wykształconych, ze średnich i dużych miast.

Dodał jednak, że "większość Polaków zgadza się na to, aby Kościół wyrażał swoje zdanie". "Natomiast różnicuje się temat tej wypowiedzi. Zdecydowanie najrzadziej Polacy chcą słuchać Kościoła w debacie politycznej i w niektórych aspektach nauczania moralnego, związanego głównie ze sferą seksualną" - zastrzegł.

Według ks. Wojciecha Sadłonia z ISKK z podsumowania badań wynika, że nie obserwuje się wykluczania religii ze sfery publicznej ani sekularyzacji. - Przeciwnie, można powiedzieć, że obecność religii w przestrzeni publicznej w ostatnich 10 latach się umacnia - ocenił.

- Znaczenie wiary religijnej w życiu jest przez Polaków silniej eksponowane w roku 2012 niż w roku 1991. Mimo że wiele wskaźników religijności maleje, nie można więc mówić o postępującej laicyzacji polskiego społeczeństwa - oceniło z kolei biuro prasowe KEP.

Badania religijności Polaków ISKK przeprowadził w latach 1991, 1998, 2002, 2012 na ogólnopolskich reprezentatywnych próbach dorosłych Polaków metodą wywiadu kwestionariuszowego. Ostatnie badanie przeprowadzono wiosną i latem 2012 r. na próbie liczącej 1300 osób.