Albo kara śmierci, albo członkostwo w UE?

Procedura wprowadzania sankcji zawarta w Traktacie o Unii Europejskiej prowadzi w ostateczności do zawieszenia praw członkowskich - powiedział ekspert w zakresie prawa europejskiego.

Zwrócił uwagę, że jeden z zapisów traktatu o Unii Europejskiej przewiduje, że - w przypadku "wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia" zasad zawartych w traktatach Unii Europejskiej - Rada może większością kwalifikowaną zadecydować o zawieszeniu niektórych praw państwa członkowskiego, z prawem do głosowania przedstawiciela danego państwa w Radzie włącznie.

Jego zdaniem, wprowadzając karę śmierci "ewidentnie naruszylibyśmy artykuł Traktatu Akcesyjnego" (stanowiącego jeden z traktatów UE). Dodał, że taka sytuacja wymagałaby ekspertyzy prawnej po to, by orzec, czy przywrócenie kary śmierci można uznać za poważne naruszenie zobowiązań kraju członkowskiego UE. Ten artykuł ma dość szeroką treść - zauważył.

Decyzja o zawieszeniu niektórych praw państwa członkowskiego może zostać podjęta na uzasadniony wniosek 1/3 państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji Europejskiej. Jeśli Rada większością 4/5 członków stwierdzi wyraźne ryzyko poważnego naruszenia przez państwo członkowskie zasad zapisanych w traktacie, to może zastosować sankcje.

Według unijnego eksperta, przywrócenie kary śmierci stanowiłoby nie tylko naruszenie zobowiązań Polski podjętych w protokole Rady Europy o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, ale również naszych zobowiązań wobec Unii Europejskiej.

W kryteriach politycznych zobowiązań akcesyjnych uwzględniana była bowiem m.in. kwestia ratyfikacji protokołu Rady Europy i zniesienie kary śmierci. Zniesienie takiej kary było również jednym z warunków, jakie musiała spełnić Turcja ubiegająca się obecnie o rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z UE-PAP.

Przywrócenie kary śmierci stanowiłoby ponadto - jak podkreślił ekspert - naruszenie zapisów traktatowych Unii Europejskiej mówiących, że UE opiera się na zasadach wolności, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawa - które są wspólne dla państw członkowskich - a także, że szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Te wszystkie zapisy Polska przyjęła w Traktacie Akcesyjnym. Ekspert zastrzegł jednak, że stwierdzenie "wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia" zasad traktatowych "nigdy nie miało precedensu, więc nie wiadomo, jak państwa członkowskie by się zachowały". Zwrócił też uwagę, że zapisy te pojawiły się w traktacie w związku z sukcesem wyborczym nacjonalistycznej partii "Wolnościowi" Joerga Haidera w Austrii w 1999 roku.

W dotychczasowym ustawodawstwie Unii Europejskiej nie ma regulacji, które wprost zakazywałyby stosowania kary śmierci. Wszystkie kraje członkowskie podpisały jednak Europejską Konwencję Praw Człowieka i we wszystkich zniesiono karę śmierci.

Protokół 13. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka Rady Europy przewiduje całkowite zniesienie kary śmierci we wszelkich okolicznościach, nawet podczas wojny, zagrożenia wojną i stanu wyjątkowego. Dokument podpisało dotychczas 41 z 45 państw Rady Europy.

Od 2003 roku 10 października decyzją Rady obchodzony jest jako Światowy Dzień przeciw Karze Śmierci.