73. rocznica deportacji Polaków do Związku Radzieckiego

Była to ostatnia masowa wywózka Polaków na Wschód w czasie II wojny światowej. 73 lata temu, w nocy z 21 na 22 maja 1941 roku rozpoczęła się czwarta deportacja polskich obywateli do Związku Radzieckiego.

Z obszarów należących przed 1939 roku do Rzeczpospolitej, wywieziono wówczas około 30. tysięcy Polaków. Zostali oni rozmieszczeni w Ałtajskim i Krasnojarskim Kraju, Kazachskiej SRR, obwodzie nowosybirskim oraz dorzeczu Katuni i Biji.

Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku, okupant sowiecki stosował terror wobec społeczeństwa polskiego, by wymusić uległość, zapobiec próbom oporu oraz uzyskać bezwzględne posłuszeństwo. Wśród wielu represji, których dopuścili się Sowieci wobec Polaków, znalazły się przeprowadzone w latach 1940-1941 cztery masowe deportacje w głąb ZSRR.

Pierwsza deportacja w nocy z 9 na 10 lutego 1940 roku, dotknęła rodziny osadników wojskowych, cywilnych oraz pracowników służby leśnej. Podczas drugiej, 13 kwietnia 1940 roku, wysiedlono głównie rodziny osób przetrzymywanych w obozach jenieckich oraz więzionych i aresztowanych.

Trzecia tura wywózek odbyła się 29 czerwca 1940 roku i dotknęła głównie uciekinierów spod okupacji niemieckiej.

W czasie czwartej deportacji przeprowadzonej w maju i czerwcu 1941 roku, na Wschód pojechała głównie ludność ze środowisk inteligenckich, a także pozostali uchodźcy, rodziny kolejarzy, rodziny osób aresztowanych przez NKWD w czasie drugiego roku okupacji, wykwalifikowanych robotników oraz rzemieślników.

Dotknęła ona szczególnie mocno obszar Białostocczyzny, Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny.

Cała akcja odbyła się w dwóch oddzielnych cyklach. W maju rozpoczęto wysiedlanie ludności z tzw. Zachodniej Ukrainy, w czerwcu - z Zachodniej Białorusi i republik nadbałtyckich - Litwy, Łotwy i Estonii. W sumie deportowano ponad 85 tysięcy osób. Określono wtedy czas trwania ich zsyłki na 20 lat.

W ramach czterech operacji deportacyjnych przymusowo przesiedlono w głąb ZSRR blisko 195 tysięcy Polaków, którzy stanowili ponad 60 procent wszystkich deportowanych na Wschód. Drugą grupę pod względem liczebności stanowili Żydzi. Deportowano także wielu Ukraińców i Białorusinów, a także po kilka tysięcy Niemców, Litwinów i Rosjan.

Deportacji dokonywano na podstawie uchwały z 5 grudnia 1939 roku, podjętej przez Radę Komisarzy Ludowych ZSRR wraz z Biurem Politycznym o wysiedleniu tak zwanych "osadników".