65 lat temu Związek Radziecki przeprowadził pierwszą próbę atomową

Związek Radziecki opracował bombę w ciągu niecałych trzech lat. Na poligonie w Semipałatyńsku w dzisiejszym Kazachstanie wzniesiono imitacje dzielnic mieszkaniowych, budowli o przeznaczeniu militarnym, metra, a nawet portu lotniczego. Chwilę wybuchu utrwalało na taśmie filmowej trzydzieści kamer.

Po 1949 roku Związek Radziecki przeprowadził zakrojony na szeroką skale program testów nuklearnych. Nowa era w historii radzieckich prób atomowych rozpoczęła się w 1951 roku, kiedy podjęto decyzję o rozpoczęciu testów z użyciem ładunków termojądrowych - wodorowych. Pierwszy tego typu ładunek, o mocy 400 kiloton, został zdetonowany w Semipałatyńsku w 1953 roku.

Z kolei dwa lata później została zdetonowana pierwsza sowiecka bomba wodorowa zdatna do bojowego dostarczenia nad cel. Była to przetransportowana nad poligon za pomocą bombowca Tu-16 bomba RDS-37, o mocy około 3 megaton.

Na skutek negocjacji ze stanami Zjednoczonymi w sprawie zakazu testów w atmosferze, zarówno ZSRR jak i USA nie dokonywały prób w latach 1958-1961. W sierpniu 1961 roku, Związek Radziecki ogłosił że w związku z testami przeprowadzanymi przez Francję, wznowi własne testy jądrowe. Osiągnęły one niespotykaną dotąd skalę 59 testów atomowych w ciągu niespełna dwóch miesięcy. Dokonano wówczas na poligonie Nowa Ziemia eksplozji najpotężniejszej bomby atomowej - Car Bomby, o mocy 58 megaton, czyli w przybliżeniu 4 tysięcy bomb zrzuconych na Hiroszimę.

Mocarstwami nuklearnymi są Stany Zjednoczone, Rosja, Wielka Brytania, Francja, Chińska Republika Ludowa, Indie, Pakistan, Korea Północna i Izrael, którego władze nie potwierdzają ani nie zaprzeczają tym podejrzeniom. Republika Południowej Afryki wyprodukowała 4 bomby atomowe, lecz po upadku apartheidu jej arsenał nuklearny został zdeponowany w Izraelu. O prace nad budową broni atomowej podejrzewany jest Iran.

Przed upadkiem muru berlińskiego broń atomowa znajdowała się także na terenie NRD oraz w pewnym okresie na terenie Polski. Według ustaleń Instytutu Pamięci Narodowej, ludowe Wojsko Polskie na wypadek wojny otrzymało około 180-250 ładunków nuklearnych. Broń jądrową dostarczono na podstawie umowy Ministerstwa Obrony Narodowej PRL i ZSRR, podpisanej w 1967 roku. Jej użycie, zgodnie z doktryną wojenną Układu Warszawskiego, miało nastąpić tylko w przypadku wcześniejszego ataku jądrowego ze strony państw NATO. Decyzję o użyciu broni jądrowej mogło wydać tylko Dowództwo Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego.

Testy jądrowe przeprowadzane są głównie w celu sprawdzania i udoskonalania broni jądrowej lub jej zabezpieczeń. Od wynalezienia bomby atomowej w 1945 miało miejsce około 2 tysięcy próbnych wybuchów jądrowych, głównie dokonanych przez USA i ZSRR. Łącznie Związek Radziecki przeprowadził ponad 700 testów, w ramach których wykonano około 960 eksplozji jądrowych. Ostatni sowiecki test jądrowy miał miejsce w październiku 1990 roku na poligonie Nowa Ziemia. Niecały rok później, 29 sierpnia 1991 roku, dekretem prezydenta Kazachstanu zamknięto został poligon jądrowy w Semipałatyńsku.

W 1996 roku zawarto ratyfikowany przez około 140 państw, w tym Stany Zjednoczone i Rosję, traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową. Jednak w związku z brakiem podpisu i ratyfikacji tej umowy przez wymaganą liczbę państw, zwłaszcza Indie, Pakistan i Koreę Północną, traktat do dziś nie wszedł w życie. Mimo to, zarówno Stany Zjednoczone, jak i Rosja wzajemnie przestrzegają jednostronnych moratoriów na próby jądrowe.