13 grudnia 1981. Co tego dnia robili politycy?

W wyniku stanu wojennego zginęło co najmniej kilkadziesiąt osób, a tysiące internowano, w tym niemal wszystkich członków Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność".

Na ulicach miast pojawiły się patrole milicji i wojska, czołgi, transportery opancerzone i wozy bojowe. Wprowadzono oficjalną cenzurę korespondencji i łączności telefonicznej; zmilitaryzowano także najważniejsze instytucje i zakłady pracy. Władze PRL spacyfikowały 40 spośród 199 strajkujących w grudniu 1981 r. zakładów. Najtragiczniejszy przebieg miała akcja w kopalni "Wujek", gdzie interweniujący funkcjonariusze ZOMO użyli broni, w wyniku czego zginęło dziewięciu górników.

Lider Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński swoje wspomnienie z 13 grudnia zawarł w książce "Odwrotna strona medalu", która ukazała się w 1991 roku. "Obudziłem się więc w południe i poszedłem do kościoła w kompletnej nieświadomości. Słyszałem tylko, jak mama ma pretensje do ojca, że nie zapłacił rachunku, bo telefon jest wyłączony. U nas w domu rano nigdy nikt nie słuchał radia ani nie włączał telewizora, więc nic nie wiedzieliśmy" - napisał Kaczyński. "W kościele panował potworny tłok, ale akurat tego dnia był u nas Obraz NMP. Kazanie ks. Boguckiego wydawało mi się też jakieś dziwne. I powoli zacząłem się orientować co się stało…" - dodał Kaczyński.

Były premier i lider Platformy Obywatelskiej Donald Tusk, gdy tylko dowiedział się o wprowadzeniu stanu wojennego, pojechał do MKZ. Miał wtedy 24 lata. "Tam powiedziano mi, że jest próba zorganizowania strajku w Stoczni Gdańskiej. Zebrałem kolegów i wieczorem poszliśmy do stoczni. Jeszcze nie była obstawiona. Okazało się jednak, że strajk jest raczej umowny. W nocy, pamiętam, pojechaliśmy do kolegi, o którym wiedzieliśmy, że ma bilet do wojska. Ponieważ w pierwszych komunikatach podawano, że kto ma bilet i nie zgłosi się natychmiast do służby, zostanie rozstrzelany, kazaliśmy mu jechać do jednostki. I upili­śmy się na pożegnanie" - relacjonował.

"W poniedziałek rano znowu poszliśmy do stoczni - z pełnym przekonaniem, że przyjdzie nam zginąć - i siedzieli­śmy aż do jej pacyfikacji. Kilkudziesięciu osobom, w tym mnie, udało się uciec tuż przez szturmem i w ten sposób uniknąłem aresztowania. Gospodarz domku, w którym wynajmowaliśmy z żoną pokój, powie­dział mi, że podczas mojej nieobecności przyszło trzech facetów i do­pytywali się o mnie. Prewencyjnie przez kilka dni się ukrywałem, ale nie było żadnych dalszych sygnałów, aby chciano mnie aresztować. Pierwsze dwa dni to była stocznia; później zadyma na ulicach Gdańska, demonstracja przypominająca rok 1970" - wspominał polityk w książce pt. "Teczki liberałów" z 1993 r.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Były minister obrony Antoni Macierewicz w rozmowie z Polską Agencją Prasową powiedział, że dokładnie w sobotę 12 grudnia trwały jeszcze obrady Komisji Krajowej Solidarności w sali BHP w Stoczni Gdańskiej. - Byłem tam w zespole doradców. Pamiętam, że panowało olbrzymie napięcie i wszyscy mieliśmy świadomość, że wkrótce może dojść do dramatycznych wydarzeń. To było dla nas jasne. Myślę, że gdzieś ok. godziny 15.00, może trochę wcześniej, zaczęły przychodzić do nas pierwsze wiadomości o dokonywanych przez SB aresztowaniach ludzi "Solidarności" czy też o pierwszych próbach aresztowań, bo przecież niektórym działaczom udało się uciec i ukryć - mówił.

- Pamiętam, że gdy późnym wieczorem wraz z mecenasami Janem Olszewskim i Władysławem Siłą-Nowickim wychodziłem z obrad, dawało się zauważyć, że wiele osób dość optymistycznie podchodziło do tej sytuacji, mimo że wiadomość o ogłoszeniu przez władze stanu wojennego wydawała się pewna. "Nie dadzą nam rady!", "Będą musieli się cofnąć!" - takie opinie można było usłyszeć - wspominał. 16 grudnia 1981 r. Macierewicz został internowany. W grudniu 1982 r. internowanie uchylono, jednak Macierewicz wciąż pozostawał w ukryciu, wydając podziemną prasę.

- Jak zorientowałam się, że jest stan wojenny? Zamiast "Teleranka" w telewizji był generał Jaruzelski - powiedziała w rozmowie z tokfm.pl Katarzyna Lubnauer. Posłanka Koalicji Obywatelskiej wspomina, że w czasie stanu wojennego, kiedy szła z rodzicami ulicą Piotrkowską w Łodzi, obok - przed komendą - wybuchły starcia protestujących z milicjantami. Posłanka miała wtedy 12 lat. Ukryła się z rodzicami w banku.

Dziś wicepremier i minister kultury Piotr Gliński w 1981 r. był doktorantem w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Nie został internowany po wprowadzeniu stanu wojennego. Brał udział w akcjach protestacyjnych. 15 grudnia 1981 roku został ukarany za to grzywną w wysokości 3 tys. zł.

Współprzewodniczący Nowej Lewicy Włodzimierz Czarzasty miał wtedy 21 lat. Nie pamięta dokładnie tego dnia. Wtedy studiował, ale zajęcia zostały odwołane.

Obecny dziś prezydent Polski tego dnia miał 9 lat. - Mogę powiedzieć, że miałem szczęście, bo mój ojciec tylko poszedł na strajk i z tego strajku wrócił. Byliśmy z mamą może trochę roztrzęsieni, ale wrócił normalnie. Ilu rodziców nie wracało tygodniami, miesiącami, a rodziny nie wiedziały o ich losie? - mówił w swoim wystąpieniu z okazji 40. rocznicy rozpoczęcia stanu wojennego.

13-letni wtedy Mateusz Morawiecki dobrze zapamiętał wprowadzenie stanu wojennego. - Dla ojca był to początek ukrywania się, zaś dla nas początek rozstania z nim, które trwało przez lata. Wielokrotne rewizje w domu, zatrzymania, przesłuchania. To był czas szybkiego wejścia w dorosłość: musiałem jakoś pomóc mamie w codziennych obowiązkach. Do tego nauka w szkole i działalność w konspiracji, bowiem mimo młodego, w zasadzie dziecięcego wieku, angażowałem się w przedsięwzięcia kolportażu i druku podziemnej bibuły - wspominał w rozmowie z "Dziennikiem Gazetą Prawną" premier.

Lider Kukiz'15 i muzyk tego dnia był już pełnoletni. Nie pamięta dokładnie przebiegu wydarzeń. - Ten dzień splata mi się w wydarzenia, które miały miejsce kilka dni wcześniej. Mam na myśli strajk studencki na Uniwersytecie im. Bolesława Bieruta we Wrocławiu, w którym uczestniczyłem. Pamiętam dyskusję na temat kontynuacji naszych protestów, właśnie wtedy pojawiły się pierwsze przesłanki o wprowadzaniu stanu wojennego. Osobiście byłem przeciwny rozwiązywaniu strajku. O decyzji Jaruzelskiego dowiedziałem się już 13 nad ranem, w mojej stancji - mówił w rozmowie z "Polska The Times".

Pełniąca dziś funkcję wiceprzewodniczącej Nowej Lewicy Joanna Scheuring-Wielgus tego dnia zaczęła bać się o swoich rodziców. W rozmowie z tokfm.pl zdradziła, że jej ojciec (marynarz) oraz mama byli bowiem od kilku tygodni w rejsie, a 9-letnia Joanna wraz z rodzeństwem mieszkała z krewnymi. - Zastanawiałam się, czy kiedyś jeszcze zobaczę rodziców, czy będą mogli do nas wrócić - powiedziała w rozmowie z tokfm.pl. Jej rodzice o wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce dowiedzieli się będąc w Chinach. Zostali wpuszczeni do Polski dopiero w kwietniu 1982 roku.

Źródło: Interia / PAP / Onet / TokFM / "Dziennik Gazeta Prawna" / "Polska The Times"