Zabytkowa tora uzupełni zbiory Domu Pamięci Kaliskich Żydów

Tora jest prawie kompletna. Jej zwój ma ponad 10 metrów długości, nie ma jednak rączek. Musi zostać poddana konserwacji - powiedziała przedstawicielka wrocławskiej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Kaliszu - Halina Marcinkowska.

Na razie nie wiadomo, z jakich lat pochodzi zabytek. Wiemy jedynie, że na aukcję wstawiła torę osoba, której dziadek otrzymał ją na przechowanie od uciekającego w czasie II wojny światowej Żyda. Była przechowywana na strychu- mówi Marcinkowska.

Konserwacją zabytku zajmie się bezpłatnie sofer, czyli osoba zajmująca się zawodowo przepisywaniem tory.

Wyremontowany Dom Przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim w Kaliszu oddano do użytku w 2001 r. Mieści się tutaj Dom Pamięci Kaliskich Żydów. Zdewastowany po wojnie obiekt został odnowiony dzięki wsparciu finansowemu gminy żydowskiej we Wrocławiu, władzom Kalisza i jednego z miejscowych prywatnych przedsiębiorców.

Dziś można tutaj oglądać przedwojenne fotografie, książki, gazety wydawane w jidysz, elementy modlitewne strojów, m.in. takie jak szale (tałes), czy kipy (nakrycie głowy, jarmułka). Są także książki o historii Kalisza i miejscowych Żydów, świeczniki hanukowe oraz menora (świecznik) otrzymana od b. ambasadora Izraela w Polsce Szewacha Weissa i ponad 20 grafik wykonanych w latach 1942-1943 w getcie w Kownie.

Do najcenniejszych eksponatów należy według Marcinkowskiej "Księga Pamięci Kaliskich Żydów ("Sejfer Kalisz") oraz kamień z bunkra Mordechaja Anielewicza, który w 1943 r., po otoczeniu przez Niemców, popełnił wraz ze swoimi bojownikami samobójstwo.

W 1264 r., książę wielkopolski wydał Żydom przywilej kaliski (zwany też statutem kaliskim). Był to pierwszy dokument prawny wydany przez polskiego władcę określający status prawny Żydów. Przewidywał on m.in., że w sprawach przeciwko nim chrześcijanin nie mógł być jedynym świadkiem, a niedostatecznie udowodnienie Żydowi winy miało być surowo karane.

Przywilej kaliski stał się wkrótce wzorem dla wydawanych przywilejów ogólnopolskich. Kaliscy Żydzi już w 1287 r. otrzymali dzięki niemu zgodę na założenie własnego cmentarza i już w tych latach mieli własne organy przedstawicielskie.

Kalisz był także ośrodkiem nauk talmudycznych - działali tutaj m.in. rabini Szlomo Zalman i założyciel jesziwy Israel Szapiro. W 1939 r., Żydzi stanowili połowę mieszkańców miasta. Dziś w Kaliszu nie ma już nawet gminy żydowskiej, a ilość przedstawicieli tej narodowości jest znikoma.

W historii tego miasta dobrze zapisali się także Niemcy, Macedończycy, Rosjanie, Ormianie, Ukraińcy. W wielonarodowym Kaliszu zawsze największą grupę stanowili jednak Żydzi, twierdzą historycy.

Na nekropolii okalającej Dom Przedpogrzebowy znajduje się prawie 2 tys. macew (płyt nagrobnych) ze zniszczonego przez Niemców i nieistniejącego już cmentarza z 1287 r.