Wyścig z czasem

Dziennikarze zgromadzeni w synagodze przy ulicy Leo Frankela w Budapeszcie w 2006 roku aż otworzyli usta ze zdumienia. Efraim Zuroff, izraelski historyk, który specjalnie przyjechał z Jerozolimy, ujawnił im niezwykły sekret. Węgierski zbrodniarz wojenny, odpowiedzialny za masakrę 1,2 tys. Żydów, Serbów i Cyganów w 1942 roku, już od dziesięciu lat żyje sobie spokojnie w stolicy Węgier. To Sandor Kepiro. – Zastanawiacie się pewnie, gdzie może się ukrywać. Otóż Kepiro mieszka w domu naprzeciwko! – mówił izraelski naukowiec.

Minęły dwa lata, a były współpracownik nazistów, mający obecnie 94 lata, nadal mieszka pod tym samym adresem. Czy nadejdzie wreszcie dzień, w którym odpowie za swe zbrodnie? Efraim Zuroff nie wyobraża sobie, aby mogło być inaczej. Dyrektor jerozolimskiego biura Centrum Szymona Wiesenthala (międzynarodowej organizacji pozarządowej, która broni praw człowieka i strzeże pamięci o szoah) jest łowcą nazistów. Od 2002 roku prowadzi operację Ostatnia Szansa – ogólnoświatową kampanię mającą na celu zidentyfikowanie i ustalenie miejsca pobytu ostatnich zbrodniarzy, którzy nadal pozostają na wolności. I stara się przekonać do ich osądzenia władze państwowe.

Zuroff, 60-latek o barczystej sylwetce, ale kordialnym głosie, jest obecnie na tropie szczególnie sadystycznego oprawcy. Doktor Aribert Heim był naczelnym lekarzem w obozie koncentracyjnym w Mauthausen (w Austrii) w 1941 roku. Zabił setki więźniów, wykonując na nich okrutne eksperymenty. Pobierał od nich organy bez znieczulenia i z zegarkiem w ręku mierzył czas trwania agonii u nieszczęśników, którym wstrzykiwał prosto w serce mieszanki śmiercionośnych trucizn. Ten były esesman, znany jako „Doktor Tod” (Doktor Śmierć), który zbiegł w 1962 roku, zajmuje pierwsze miejsce na liście dziesięciu najbardziej poszukiwanych nazistowskich zbrodniarzy sporządzonej przez Centrum Szymona Wiesenthala.

Boris Thiolay

Pełna wersja artykułu dostępna w aktualnym wydaniu "Forum".