Wyborcy PiS i PO: oddzielić Kościół od państwa

CBOS przedmiotem swego zainteresowania uczynił opinie społeczne na temat kwestii światopoglądowych oraz dotyczących wizji ładu społeczno-gospodarczego. Do kwestii tych należą m.in.: lustracja, prawna regulacja aborcji, rola Kościoła w państwie, pełnienie przez państwo funkcji opiekuńczych, system podatkowy itp.

Elektorat Platformy Obywatelskiej wyróżnia się na tle zwolenników pozostałych ugrupowań stosunkowo najmniej etatystycznym podejściem do gospodarki i roli państwa. Zdecydowana większość sympatyków tej partii (78%) opowiada się za pełnieniem przez państwo funkcji opiekuńczych. Przekonanie, że to przede wszystkim sami obywatele powinni dbać o zapewnienie sobie opieki zdrowotnej, możliwości kształcenia itd., wyraża co dziesiąty z nich.

Większość wyborców PO (62%) akceptuje progresywną skalę podatkową, choć zwolenników podatku liniowego jest wśród nich relatywnie dużo (29%). Ponad połowa sympatyków tej partii (58%) uważa, że należy prywatyzować powoli i tylko niektóre przedsiębiorstwa państwowe.

Elektorat PO jest zdecydowanie bardziej proeuropejski niż wyborcy pozostałych ugrupowań. Ścisłą integrację państw członkowskich UE postuluje 61% z nich.

Zwolennicy PO częściej niż sympatycy innych partii zwracają uwagę, że walka z przestępczością nie może usprawiedliwiać ograniczania swobód obywatelskich (39%). Niemniej jednak także wśród nich przeważa przyzwolenie na tego rodzaju praktyki (50%).

Opinie wyborców PO na temat lustracji układają się niemal podobnie jak w całym społeczeństwie – ponad dwie trzecie z nich (69%) uważa, że osoby pełniące funkcje publiczne powinny składać oświadczenia dotyczące tego, czy w przeszłości współpracowały ze służbami specjalnymi PRL. Prawie co piąty zwolennik tej partii (19%) nie widzi takiej potrzeby.

Sympatycy PO wyraźnie opowiadają się za rozdziałem Kościoła od państwa (90%). Ich poglądy na temat prawnej regulacji aborcji są nieco bardziej liberalne niż przeciętnie. Odsetek zwolenników legalizacji aborcji (31%) jest wśród nich zbliżony do odsetka osób popierających jej prawny zakaz (33%).

Z przeprowadzonych analiz wynika, że chęci głosowania na PO w wyborach parlamentarnych sprzyja przede wszystkim poparcie dla pogłębiania integracji europejskiej, sprzeciw wobec angażowania się Kościoła w politykę, akceptacja przyspieszenia prywatyzacji państwowych przedsiębiorstw, a w dalszej kolejności także uznawanie odpowiedzialności obywateli za zapewnienie sobie takich świadczeń, jak: opieka zdrowotna, kształcenie dzieci itd., oraz liberalne stanowisko w kwestii prawnej regulacji przerywania ciąży.

Zwolenników Prawa i Sprawiedliwości łączą i odróżniają od sympatyków pozostałych ugrupowań przede wszystkim opinie w kwestiach ideologicznych, dotyczące miejsca Kościoła w życiu publicznym, prawnej regulacji aborcji oraz lustracji. Choć zdecydowana większość sympatyków PiS (70%) akceptuje zasadę rozdziału Kościoła od państwa, znacząco więcej niż w elektoratach innych partii jest wśród nich zwolenników angażowania się tej instytucji w sprawy państwa i jego politykę (20%).

Wyborcy PiS zajmują zdecydowanie bardziej restrykcyjne stanowisko niż elektoraty pozostałych ugrupowań w kwestii prawnej regulacji przerywania ciąży. Dwie trzecie z nich (66%) opowiada się za prawnym zakazem aborcji, a zaledwie 15% uważa, że przerywanie ciąży powinno być legalne. Sympatycy PiS wyraźnie częściej niż wyborcy innych ugrupowań są zdania, że osoby pełniące funkcje publiczne powinny składać oświadczenia dotyczące tego, czy w przeszłości współpracowały ze służbami specjalnymi PRL (79%).

Kolejnym charakterystycznym rysem elektoratu PiS jest dystans wobec Unii Europejskiej i postulatu pogłębiania integracji europejskiej. Niemal połowa zwolenników tej partii (48%) uważa, że Polska powinna dążyć do zachowania możliwie daleko idącej niezależności w UE. Za ścisłą integracją opowiada się niespełna co trzeci z nich (30%).

Stanowisko zdeklarowanych wyborców PiS w kwestii metod zwalczania przestępczości jest na tle sympatyków pozostałych ugrupowań umiarkowane: ograniczenie w tym celu swobód obywateli dopuszcza 55% z nich, a co trzeci (34%) nie wyraża na to zgody.

W kwestiach dotyczących ładu społeczno gospodarczego i pojmowania roli państwa opinie sympatyków PiS są zbliżone do poglądów elektoratów SLD i PSL. Zdecydowana większość zwolenników tego ugrupowania oczekuje od państwa pełnienia funkcji opiekuńczych (88%), opowiada się za utrzymaniem progresywnej skali podatkowej (75%) oraz bezwzględnym zwalczaniem bezrobocia jako zjawiska szkodliwego (68%). Sympatycy PiS szczególnie często postulują ograniczenie tempa i zakresu prywatyzacji (84%).

Jak wskazują analizy, na poparcie dla PiS wpływa przede wszystkim dystans do pogłębiania integracji europejskiej, restrykcyjne podejście w kwestii prawnej regulacji aborcji, akceptacja zaangażowania Kościoła w politykę, niechęć do prywatyzacji oraz oczekiwanie od państwa pełnienia funkcji opiekuńczych. W mniejszym stopniu chęć głosowania na PiS uwarunkowana jest także poparciem dla lustracji.

Zwolenników Sojuszu Lewicy Demokratycznej wyróżniają spośród sympatyków pozostałych ugrupowań przede wszystkim opinie w kwestiach ideologicznych: miejsca Kościoła w życiu publicznym, prawnej regulacji aborcji oraz lustracji. Zdeklarowani wyborcy SLD silnie wyrażają sprzeciw wobec politycznego zaangażowania Kościoła – pogląd, że powinien on być oddzielony od państwa i nie powinien zajmować się polityką, jest przez nich powszechnie podzielany (93%). Sympatycy Sojuszu zajmują zdecydowanie najbardziej liberalne stanowisko w kwestii prawnej regulacji przerywania ciąży – niemal połowa z nich (48%) uważa, że aborcja powinna być legalna. Wyborcy SLD zdecydowanie rzadziej niż sympatycy pozostałych partii popierają lustrację. Niemniej jednak także i oni częściej są za jej przeprowadzaniem (55%) niż przeciw (33%).

Opinie zwolenników SLD na temat zwalczania przestępczości układają się dość podobnie jak w całym społeczeństwie. Większość sympatyków SLD (59%) przychyla się do stanowiska, że walka z przestępczością może usprawiedliwiać ograniczenie swobód obywatelskich.

Wyborcy SLD niemal powszechnie (91%) opowiadają się za rozbudowanymi funkcjami opiekuńczymi państwa. Ponad trzy czwarte z nich popiera ograniczenie tempa i zakresu prywatyzacji (77%) oraz utrzymanie progresywnej skali podatkowej (77%).

Opinie zdeklarowanych wyborców SLD na temat integracji europejskiej sytuują ich po stronie zwolenników pogłębiania współpracy państw unijnych. Możliwie ścisłą integrację w ramach UE postuluje co drugi z nich (51%). Za zachowaniem w UE daleko idącej niezależności opowiada się co trzeci sympatyk SLD (33%).

Jak wynika z analiz, chęć oddania głosu na SLD wiąże się przede wszystkim z poparciem dla prawnej dopuszczalności aborcji oraz ze sprzeciwem wobec lustracji.

Elektorat Polskiego Stronnictwa Ludowego można określić jako najmniej wyrazisty spośród wszystkich analizowanych grup wyborców. Większość zdeklarowanych wyborców PSL opowiada się za ograniczeniem tempa i zakresu prywatyzacji (73%), bezwzględnym zwalczaniem bezrobocia (73%) oraz utrzymaniem progresji w podatkach od dochodów osobistych (68%). Sympatycy ludowców szczególnie często podkreślają potrzebę pełnienia przez państwo funkcji opiekuńczych (95%).

Opinie sympatyków PSL na temat modelu integracji europejskiej są bardziej podzielone niż poglądy pozostałych elektoratów. Przeważająca część z nich (46%) popiera dążenie do możliwie ścisłej współpracy krajów należących do Wspólnoty, jednak dość liczna jest wśród nich grupa zwolenników utrzymania przez Polskę daleko idącej niezależności w UE (37%).

Poglądy elektoratu PSL na temat roli Kościoła w państwie układają się bardzo podobnie jak wśród ogółu badanych – ponad cztery piąte potencjalnych wyborców tej partii (83%) akceptuje zasadę rozdziału Kościoła od państwa.

W kwestii prawnej regulacji przerywania ciąży zwolennicy PSL zajmują na ogół konserwatywne stanowisko, opowiadając się wyraźnie częściej za jej prawnym zakazem (44%) niż dopuszczeniem (19%).

Opinie sympatyków PSL na temat lustracji nie odbiegają znacząco od przeciętnych: większość z nich (70%) dostrzega potrzebę składania przez osoby pełniące funkcje publiczne oświadczeń dotyczących współpracy ze służbami specjalnymi PRL.

Jedyną cechą, która wyróżnia zwolenników PSL spośród elektoratów pozostałych ugrupowań, jest stosunkowo małe przywiązanie do praw i swobód obywatelskich: na ich ograniczenie w celu skutecznej walki z przestępczością skłonnych byłoby się zgodzić 60% z nich. Tylko niewiele więcej niż co piąty (22%) wyraża odmienną opinię.

Badanie przeprowadzono w dniach 6–12 sierpnia i 3–9 września 2009 roku na reprezentatywnej próbie losowej dorosłych Polaków.