Wołyń w kinach. Co warto wiedzieć o rzezi wołyńskiej?

W piątek do polskich kin wchodzi nowy film Wojciecha Smarzowskiego, Wołyń, który przez recenzentów został raczej ciepło przyjęty. Sam reżyser przy okazji kręcenia filmu mówił, że może dzięki niemu ożywi się debata o pojednaniu polsko-ukraińskim. I wzrośnie świadomość Polaków o rzezi wołyńskiej.

Trzy lata temu CBOS sprawdził wiedzę Polaków o rzezi wołyńskiej. 69 proc. badanych odpowiedziało, że słyszało cokolwiek o rzezi. Ale tylko co druga osoba odpowiedziała, że ofiarami rzezi wołyńskiej byli Polacy, a tylko 1 proc. twierdziło, że poza Polakami ginęli też Żydzi, Czesi, Niemcy i Ormianie.

Wołyń przed II wojną światową był jednym z województw w Polsce, w którym większość stanowili Ukraińcy. Było ich 68 proc. a Polaków tylko 16 proc. W niektórych miastach Polaków było mniej więcej tyle co Żydów, którzy byli trzecią najliczniejszą grupą narodowościową w województwie. I już przed wojną rodziło to konflikt pomiędzy zamieszkującymi Wołyń narodami.

Rzeź wołyńska rozpoczęła się 11 lipca 1943 roku, ale już wcześniej dochodziło do pogromów na Polakach. Jednak przyjmuje się, że to właśnie od Krwawej Niedzieli rozpoczęła się zorganizowana rzeź na Polakach.

Na Wołyniu zniszczono prawie wszystkie polskie miejscowości. Jak po daje Instytut Pamięci Narodowej podczas rzezi zginęło około 100 tysięcy Polaków. Na Wołyniu było to nawet 60 tysięcy, a w Galicji Wschodniej, na której tereny też przeniosły się pogromy, wymordowano 40 tysięcy osób. Prawie pół miliona Polaków musiało uciekać z Wołynia na zachód.

Według badań CBOS-u na 70. rocznicę rzezi wołyńskiej tylko co drugi ankietowany wiedział kto dokonał zbrodni na Polakach. 12 proc. odpowiadało, że za pogromy odpowiedzialni są albo Rosjanie albo Niemcy. Tylko 3 proc. ankietowanych podawało, że na Wołyniu zabijali nie tylko Ukraińcy, ale też Polacy.

Za zbrodnią wołyńską stoją Ukraińcy działający i sympatyzujący z Organizacją Nacjonalistów Ukraińskich i Ukraińską Armią Powstańczą (UPA), które planowały eksterminacje ludności polskiej jeszcze przed Krwawą Niedzielą w 1943 roku.

Ofiarami rzezi wołyńskiej nie byli tylko Polacy, bo wśród ofiar byli też Żydzi, Czesi, Rosjanie, Ormianie i Ukraińcy, ratujący Polaków przed pogromami. Często polska ludność była ostrzegana przed atakiem przez swoich ukraińskich sąsiadów. Polacy byli też ukrywani przez Ukraińców w swoich gospodarstwach, żeby zgubić pościg oprawców.

W odwecie za ratowanie ludności polskiej ukraińscy nacjonaliści zabili ponad 800 Ukraińców. Również Polacy odpowiadają za kilka tysięcy ofiar na Wołyniu, ponieważ w odwecie zabito od 2 do 3 tysięcy Ukraińców.

W tym roku dwunastu polityków, duchownych i intelektualistów ukraińskich – w tym Wiktor Juszczenko, prezydent Ukrainy w latach 2005-2010, a także patriarcha Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego - wystosowało apel do Polaków, w którym proszono o wybaczenie zbrodni wołyńskiej. A prezydent Ukrainy – Petro Poroszenko – złożył kwiaty pod Pomnikiem Rzezi Wołyńskiej w Warszawie.