Nowy Dwór Mazowiecki. Czysta woda dla carskiego wojska. Filtry zabytkiem
Na wniosek Stowarzyszenie na rzecz Krajobrazu Kulturowego Ogród Warszawa budowle stacji filtrów Twierdzy Modlin, położone w rejonie ul. Księstwa Warszawskiego w Nowym Dworze Mazowieckim, zostały wpisane na listę zabytków. Mazowiecki konserwator uznał je za unikatowy dokument wojskowej inżynierii wodnej.
Nie wiadomo, kiedy dokładnie obiekt został wybudowany. Stacja filtrów, na którą składają się zbiornik wody brudnej, filtry oraz zbiornik wody czystej połączone instalacją wodną mogła powstać w połowie XIX wieku, bo wtedy prowadzone były prace nad rozbudową twierdzy i powstał system nawadniania. Zespół filtrów to murowany obiekt z cegły klinkierowej i płyt granitowych, z nasypem ziemnym porośniętym trawą.
Wyposażenie wewnątrz budowli to pozostałości oryginalnych urządzeń technicznych, na których umieszczono tabliczki fabryczne warszawskiej fabryki obrabiarek Towarzystwo Akcyjne Zakładów Budowy Maszyn Gerlach i Pulst („Aкц. Oбщ. Maшиностр. Зав. ГЕРЛЯХЪ и ПУЛЬСТЬ ВАРШАВА, nr fabr. 477 i 479). Firma powstała w 1898 roku i przypuszczalnie wzięła na siebie zadanie modernizacji stacji filtrów.
Wewnątrz przedstawia się malowniczy widok. Piękne łukowate sklepienia i wywietrzniki, przez które wpada do środka światło, nadają szczególny klimat tej wodnej stacji. Teraz wszystkie budowle stacji filtrów są wyłączone z użytkowania, jednak mają wysoką wartość historyczną jako dobrze zachowany przykład stacji uzdatniania wody pochodzący z XIX wieku.
"Brak późniejszych przekształceń i modernizacji pozwolił na zachowanie relacji przestrzennych, gabarytów i oryginalnych rozwiązań technicznych zabudowy stacji filtrów, czyniąc z niej unikat na skalę krajową. Zachowane przykłady stacji filtrów m.in. w Warszawie, we Wrocławiu czy w Opolu wzniesione zostały na potrzeby mieszkańców miast i ze względu na ich dalsze użytkowanie zostały w dużym stopniu zmodernizowane" - napisał profesor Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków w uzasadnieniu wpisu do rejestru.
Nowy Dwór Mazowiecki. Czysta woda dla carskiego wojska. Filtry zabytkiem
Jak tłumaczy konserwator, wyjątkowość stacji filtrów Twierdzy Modlin wynika również z przeznaczenia jej wyłącznie na potrzeby stacjonującego tu wojska. Twierdza była największym i najnowocześniejszym zespołem budowli wojsk rosyjskich na terenie Królestwa Polskiego do 1915 roku. Stacja filtrów to unikatowy w skali kraju dokument inżynierii wodnej, który pomimo znacznie mniejszej skali stanowi równie istotne osiągniecie techniczne jak zespół Stacji Filtrów w Warszawie.
