W Europejskim Trybunale Praw Człowieka trwa rozprawa w sprawie skarg na Polskę w kwestii więzień CIA

Skargi do Strasburga złożyli: 42-letni Palestyńczyk Abu Zubajda i 48-letni Saudyjczyk Abd al-Rahim al-Nashiri. Twierdzą, że w latach 2002-2003 CIA przetrzymywała ich i torturowała w Polsce - która naruszyła w ten sposób ich prawa.

Polska chce odrzucenia skarg. Uzasadnia to faktem, że wciąż toczy się polskie śledztwo, a zajmując wcześniej stanowisko, rząd mógłby wpłynąć na ocenę sprawy przez niezależną prokuraturę.

Na rozprawie przemawiają adwokaci skarżących oraz w imieniu Polski wiceszef MSZ Artur Nowak-Far i wiceprokurator apelacyjny w Krakowie Janusz Śliwa. Każda strona ma po 30 minut, po czym sędziowie (tzw. Izba Trybunału, czyli siedmiu sędziów) mogą zadawać pytania.

Skarżący zarzucili Polsce naruszenie kilku artykułów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - takich jak: zakaz tortur i nieludzkiego traktowania, prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, poszanowania prywatności, prawo do uczciwego procesu i "skutecznego środka odwoławczego" oraz prawo do życia. Ponadto, zaskarżyli przewlekłość i nieefektywność polskiego śledztwa w sprawie.

Prok. Janusz Śliwa twierdzi, że polskie śledztwo ws. więzień CIA nie daje podstaw do uznania go za nierzetelne, a polski sąd nie uznał, by było ono przewlekłe - powiedział prokurator.

Przemawiając przed ETPC zastępca prokuratora apelacyjnego w Krakowie, gdzie trwa polskie śledztwo, Janusz Śliwa powiedział, że nadal trwają czynności procesowe. Dodał, że pokrzywdzeni - jest już ich trzech: Abu Zubajda, al-Nashiri oraz Jemeńczyk Walid bin Attash - mają wszelkie prawa, a ich adwokaci składają wnioski dowodowe, które są częściowo realizowane. Priorytetem jest uzyskanie relacji pochodzących od pokrzywdzonych - dodał Śliwa.

Według niego pełnomocnicy pokrzywdzonych zapoznają się też z aktami śledztwa. Będą też mogli oni np. zażalić się na ewentualne umorzenie śledztwa lub przyłączyć się do ewentualnego aktu oskarżenia w charakterze oskarżycieli posiłkowych.

Śliwa dodał, że pełnomocnik al-Nashiriego złożył skargę na przewlekłość postępowania, która została oddalona przez sąd w Białymstoku.

Według Śliwy sprawie towarzyszy "osobiste zainteresowanie" prokuratora generalnego Andrzeja Seremeta, który bierze udział w roboczych naradach i otrzymuje na bieżąco informacje.

Śliwa zapewnił, że karalność ewentualnych przestępstw, w tym osób pełniących najwyższe funkcje w państwie, nie ulega przedawnieniu.

Składowi przewodniczy sędzia z Łotwy, w składzie jest polski sędzia Krzysztof Wojtyczek. Wyrok zapadnie w terminie późniejszym.

Trybunał zaczął badać sprawę w poniedziałek. 9-godzinne posiedzenie przebiegło za zamkniętymi drzwiami z udziałem stron oraz zaproszonych ekspertów-świadków. Byli to: szwajcarski deputowany Dick Marty, autor raportu Rady Europy ws. tajnych więzień CIA i senator Józef Pinior, b. członek specjalnej komisji Parlamentu Europejskiego, która przygotowywała swój raport.

Pierwszy dzień nie wniósł nowych informacji - ocenił Nowak-Far. Reprezentujący al-Nashiriego mec. Mikołaj Pietrzak mówił, że pełnomocnicy wniosą, aby ETPCz "napiętnował Polskę za nieprzestrzeganie podstawowych standardów praw człowieka". Obaj skarżący twierdzą, że między 2002 a 2003 r. zostali - za przyzwoleniem polskich władz - osadzeni przez CIA w tajnym więzieniu w Polsce, gdzie CIA miała ich torturować w pomieszczeniach ośrodka polskiego wywiadu w Starych Kiejkutach ma Mazurach. Obecnie obaj przebywają w więzieniu w bazie USA Guantanamo na Kubie.

ETPCz zapytał strony m.in., czy al-Nashiri i Zubajda przebywali na terytorium Polski, a jeśli tak, to, czy czynności, jakim ich poddano w tajnym więzieniu CIA, można przypisać Polsce. Ponadto, Trybunał pytał, czy Polsce można przypisać przetransportowanie skarżących z Polski, ich osadzenie w Guantanamo i poddanie procesowi, który mógłby skończyć się karą śmierci. Trybunał pytał też, czy polskie władze prowadziły efektywne śledztwo, w którym Zubajda i al-Nashiri mają status pokrzywdzonych. Ponadto, ETPCz zapytał, czy Polska wypełniła obowiązek udzielenia "wszelkich niezbędnych ułatwień" dla skutecznego postępowania w Trybunale.

W poniedziałek ETPCz odrzucił propozycję Polski zapoznania się z tajnym dokumentem opisującym ustalenia śledztwa. Z dokumentami niejawnymi Trybunał chciałby zapoznawać się według własnych reguł - według polskiego prawa sędziowie musieliby oddać je stronie polskiej po przeczytaniu. Według Nowaka-Fara odmowa "bardzo zdziwiła", bo - jak przypomniał - Polska musi współpracować z Trybunałem.

Polska prokuratura od sierpnia 2008 r. bada, czy była zgoda polskich władz na stworzenie w Polsce tajnych więzień CIA w latach 2002-2003 i czy ktoś z polskich władz nie przekroczył uprawnień, godząc się na tortury, jakim w punkcie zatrzymań CIA w Polsce mieli być poddawani podejrzewani o terroryzm. Domniemanie, że w Polsce - i w kilku innych krajach europejskich - mogły być tajne więzienia CIA, wysunęła w 2005 r. organizacja Human Rights Watch. Według niej takie więzienie w Polsce miało się znajdować na terenie szkoły wywiadu w Kiejkutach lub w pobliżu wojskowego lotniska w Szymanach na Mazurach. Polscy politycy różnych opcji politycznych wielokrotnie zaprzeczali, by takie więzienia w Polsce istniały.