USA na skraju niewypłacalności. Czy światu grozi kryzys?

Miesiąc temu USA osiągnęły ustawowy limit zadłużenia, wewnętrznego i zewnętrznego - 14,3 biliona dolarów. Jak twierdzi administracja, trzeba go podnieść najpóźniej 2 sierpnia, gdyż tego dnia bieżące dochody z podatków nie starczą na spłacanie należności państwa.

Od lat same dochody z podatków nie są w stanie pokryć niezbędnych wydatków, takich jak wypłaty federalnych emerytur (Social Security), kosztów leczenia z tytułu państwowych ubezpieczeń zdrowotnych (Medicare i Medicaid) oraz innych należnych obywatelom świadczeń, a także kosztów wykupu obligacji skarbowych.

Dlatego rząd USA musi stale pożyczać, wypuszczając nowe obligacje dla spłaty starych. Jeśli zatem ustawowy limit zadłużenia nie zostanie podwyższony, grozi to niewypłacalnością - nie będzie można dalej legalnie wywiązywać się z przynajmniej części wspomnianych należności, zewnętrznych i wewnętrznych.

Partia Republikańska (GOP), która ma większość w Izbie Reprezentantów, domaga się, by deficyt zredukować wyłącznie przez redukcję wydatków rządowych, bez podnoszenia podatków. Oznaczałoby to konieczność drastycznych cięć ważnych programów społecznych, których bronią prezydent Barack Obama i Partia Demokratyczna.

Domagali się oni, by plan redukcji deficytu zawierał także podniesienie podatków od najzamożniejszych Amerykanów, o dochodach ponad 200 tys. dolarów rocznie, i od największych korporacji. Obama nazywa to "zrównoważonym podejściem", w imię sprawiedliwego rozłożenia ciężaru zaciśnięcia pasa.

W telewizyjnym przemówieniu w poniedziałek prezydent zaapelował o przyjęcie takiego planu, wzywając Amerykanów do wywierania w tym kierunku nacisku na Kongres.

Kilka dni wcześniej Obama był bliski uzgodnienia podobnego planu w rozmowach z republikańskim przewodniczącym Izby Reprezentantów Johnem Boehnerem, ale został on odrzucony przez innych czołowych polityków republikańskich pod naciskiem prawicowej Tea Party. Głównym powodem był ich sprzeciw wobec podwyżki podatków, która - ich zdaniem - zahamowałaby wzrost gospodarczy.

Plan ten spotkał się też z opozycją lewego skrzydła Demokratów, protestujących przeciw nadmiernym cięciom wydatków rządowych, m.in. na Medicare i Medicaid.

W poniedziałek Biały Dom wyraził poparcie dla planu Demokratów w Senacie, przedstawionego przez lidera większości Harry'ego Reida, który przewiduje cięcia wydatków o 2,7 biliona dolarów w ciągu 10 lat, w tym wydatków na obronę, bez naruszania Medicare i Social Security. W planie tym nie ma już żadnych podwyżek podatków.

Republikanie z kolei zaprezentowali plan nieco większej redukcji deficytu, również dzięki cięciom wydatków i bez podnoszenia podatków. Jednak według tego planu, ogłoszonego przez Boehnera, redukcja deficytu i podnoszenie limitu zadłużenia dokonywałaby się w dwóch etapach - teraz i ponownie za około 6 miesięcy.

W tym ujęciu na początku 2012 r. trzeba by znowu negocjować cięcia wydatków. Dlatego Biały Dom stanowczo sprzeciwił się planowi Boehnera, odrzuconemu też przez Demokratów w Kongresie. W przyszłym roku Obama będzie się ubiegał o reelekcję, co kolejny spór o limit długu może utrudnić.

Wskutek twardej postawy obu stron plany Reida i Boehnera nie mają na razie szans na uchwalenie w Kongresie, gdzie władza podzielona jest między obie partie (w Senacie dominują Demokraci).

Oczekuje się jednak, że ostatecznie stanowiska ich mogą się zbliżyć i kompromis zostanie osiągnięty niejako w wynku działania instynktu samozachowawczego - w obliczu groźby globalnego kryzysu finansowego. Może on zostać wywołany obniżeniem ratingu wiarygodności kredytowej USA poniżej maksymalnego obecnie poziomu AAA, o czym ostrzegły już rząd amerykański agencje ratingowe Moody's i S&P.

Spowodowałoby to podniesienie oprocentowania amerykańskich obligacji skarbowych. Agencje zagroziły obniżeniem ratingu nawet gdyby limit zadłużenia został podniesiony, ale - w ich ocenie - niewystarczająco (według niektórych informacji poniżej 3 bilionów dolarów).

Niezależnie od tego istnieją obawy, że nastroje na giełdach papierów wartościowych przekroczą psychologiczną barierę cierpliwości i światowe rynki finansowe poszybują w dół.

Z drugiej strony, banki amerykańskie sygnalizują, że 2 sierpnia, określony przez administracje Obamy jako ostateczny termin zawarcia porozumienia, jest w istocie datą możliwą do przesunięcia.

Według nich, rząd ma w rzeczywistości większe rezerwy finansowe, ponieważ dochody z podatków były ostatnio większe niż oczekiwano. Oznaczałoby, że rząd będzie mógł jeszcze przez jakiś czas spłacać należności bez zaciągania nowych pożyczek. Padają tu daty od 8 sierpnia do nawet końca sierpnia.

Tymczasem dyrektor zarządzająca Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Christine Lagarde, wezwała USA do niezwłocznego podniesienia ustawowego pułapu zadłużenia. Ostrzegła przed "negatywnymi skutkami" na świecie w razie nierozwiązania tego problemu.

W przemówieniu na forum nowojorskiej Rady Stosunków Międzynarodowych (CFR) Lagarde zaapelowała do polityków amerykańskich, by poszli za przykładem Unii Europejskiej, gdzie opracowano pakiet pomocy dla zadłużonej Grecji.

- Mam nadzieję, że za polityczną odwagą wykazaną przez przywódców europejskich pójdą wkrótce śmiałe działania budżetowe w USA. Czas ucieka i jest oczywiste, że problem musi być rozwiązany natychmiast - powiedziała szefowa MFW.

Nie poparła ona żadnego z konkretnych rozwiązań kwestii limitu zadłużenia proponowanych w Waszyngtonie przez dwie strony sporu: Biały Dom i Republikanów w Kongresie.

Wcześniej w swej dorocznej ocenie stanu gospodarki amerykańskiej Fundusz ostrzegł USA, że ewentualne obniżenie ratingu wiarygodności kredytowej amerykańskich obligacji skarbowych będzie miało "powszechnie szerokie i negatywne skutki" na całym świecie.

MFW zalecił rządowi USA, by zredukował deficyt budżetowy stopniowo, gdyż zbyt szybkie cięcia wydatków rządowych i podniesienie podatków mogłoby - w ocenie Funduszu - zahamować wzrost ekonomiczny.

Przewodniczący Republikanów w Izbie Reprezentantów John Boehner ogłosił, że trwają prace nad nową wersją planu redukcji deficytu - analiza wykazała, że proponowane w nim cięcia wydatków byłyby mniejsze niż wcześniej obiecywał.

- Obiecywaliśmy, że cięcia wydatków będą wyższe niż zwiększenie limitu zadłużenia, bez podnoszenia podatków, i tej obietnicy dotrzymamy - oświadczył rzecznik Boehnera, Michael Steel.

Rozważane są właśnie "możliwości zmian (...), tak, byśmy mogli wywiązać się z naszej obietnicy" - dodał.

Analitycy Congressional Budget Office (CBO) obliczyli, że plan Boehnera zmniejszyłby wydatki w ciągu 10 lat o 850 mld USD, a nie o 1,2 biliona, jak wcześniej zapewniał.

Od kilku miesięcy trwa spór w Kongresie między Republikanami a Demokratami dotyczący podniesienia pułapu zadłużenia USA i związanego z tym planu redukcji deficytu.

Miesiąc temu USA osiągnęły ustawowy limit zadłużenia w wys. 14,3 bln USD. Jak twierdzi administracja, trzeba go podnieść najpóźniej do 2 sierpnia, bo tego dnia bieżące dochody z podatków nie starczą na spłacanie należności państwa