Udział Polaków w badaniach Międzynarodowego Roku Polarnego
Odpowiedź lodowców arktycznych na globalne
ocieplenie, zmiany systemu arktycznego Ziemi Północno-Wschodniej
oraz uwarunkowania klimatu na Zachodnim Spitsbergenie - to
zaaprobowane już i dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i
Szkolnictwa Wyższego tematy badań Polaków w ramach
zainaugurowanego w marcu IV Międzynarodowego Roku Polarnego (MRP).
To prestiżowy program badawczy z udziałem naukowców z 63 krajów, w którym ważną rolę odgrywają też Polacy. Badania koncentrują się wokół zmian klimatycznych, procesów geologicznych i środowiska biologicznego.
Jak poinformował członek Narodowego Komitetu ds. IV MRP prof. Jacek Jania z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, w sumie Polacy będą uczestniczyć w 55 projektach w ramach Roku Polarnego, wchodzących w skład sześciu dużych bloków tematycznych całego przedsięwzięcia.
Polscy badacze uczestniczą w ok. 20 proc. spośród 220 projektów Międzynarodowego Roku Polarnego. W kilku są ich koordynatorami międzynarodowymi, w kilkunastu wchodzą w skład wąskich grup sterujących. Porównując się z krajami przeznaczającymi zdecydowanie więcej środków na naukę możemy być dumni z udziału w tak wielu projektach. Dowodzi to istotnego wkładu intelektualnego Polski w problematykę badawczą MRP - podkreślił prof. Jacek Jania.
Trzy projekty uzyskały dofinansowanie z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W pierwszym z nich pt. "Dynamiczna odpowiedź lodowców arktycznych na globalne ocieplenie" biorą udział zespoły naukowe z 12 krajów. Polskę reprezentować będzie 6 ośrodków naukowych. Naukowcy spróbują odpowiedzieć na pytanie, czy ocieplenie klimatu powoduje szybszy ruch lodowców uchodzących do morza, a tym samym ich szybsze obłamywanie się. Wytypowano lodowce "wzorcowe" do badań szczegółowych - od południowej Alaski, przez południową Grenlandię, Islandię i Spitsbergen do Arktyki Rosyjskiej.
W drugim projekcie: "Zmiany i zmienność systemu Arktycznego Ziemi Północno-Wschodniej" biorą udział zespoły z 5 państw, w tym 3 ośrodki naukowe z Polski. Ziemia Północno-Wschodnia to niezamieszkana norweska wyspa, pokryta głównie lodowcami i - w niewielkiej części - tundrą. Naukowcy będą badać zmiany systemu środowiska polarnego w 50 lat po poprzednich szerszych badaniach. Strona polska zapewni transport ludzi i sprzętu statkiem "Horyzont II", wykonanie aktualnych map obszaru badań, studia zmienności pokrywy śnieżnej na lodowcach oraz na tundrze, badania ewolucji wieloletniej zmarzliny oraz rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń opadów.
Trzeci projekt nosi nazwę "Fundamentalne uwarunkowania klimatów lokalnych jako podstawa zróżnicowania i dynamiki ekosystemów na obszarze Zachodniego Spitsbergenu". To zagadnienie będą badać naukowcy z 4 krajów, w tym z 6 polskich ośrodków. Ich zadaniem będzie określenie cech klimatu w różnych częściach Spitsbergenu, zarówno w obszarach zlodowaconych, jak i wolnych od lodu. Badane będą przede wszystkim zmienność temperatury powietrza i jej wpływ na funkcjonowanie ekosystemów.
Polscy naukowcy ubiegają się w MNiSW o finansowanie kolejnych projektów, w tym wielu z zakresu nauk biologicznych oraz geologii i tektoniki obszarów polarnych. Mają nadzieję na wsparcie projektów MRP w kwocie do 10 mln zł w czasie jego trwania.
Międzynarodowy Rok Polarny potrwa właściwie dwa lata - od 1 marca 2007 r. do 1 marca 2009. To wynik przemienności pór roku - na półkuli północnej trwa właśnie zima, a na południowej - lato. Badania powinny tymczasem objąć sytuację podczas obu pór roku na obu półkulach. Pozwoli na to właśnie dwuletni cykl badawczy.
I Międzynarodowy Rok Polarny odbył się w latach 1882-1883, II - w latach 1932-1933. Kolejny, Międzynarodowy Rok Geofizyczny, odbył się w latach 1957-1958. Obecny zorganizowano w jego 50. rocznicę.
Jak podkreśla prof. Jania, badania prowadzone w pięćdziesięcioletnich odstępach czasu, na bardzo szeroką skalę, tymi samymi metodami badawczymi, dają jasny obraz tego, co się zmienia w bardzo wrażliwych, polarnych obszarach Ziemi.
