Tylko nie piszcie kryminałów!

Polscy czytelnicy znają 4 z 8 powieści Jo Nesbø – "Człowieka nietoperza" oraz tak zwaną trylogię z Oslo, w skład której wchodzą "Czerwone gardło", "Trzeci klucz" oraz "Pentagram". Wydawnictwo Dolnośląskie zakupiło już prawa do "Frelseren", powieść ma zostać wydana w 2009 roku. Trwają negocjacje dotyczące zakupu praw do "Snømannen".

- Tak, na ogół. Czasami na takiej zasadzie, jak lubi się przyjaciół ze szkoły. Bywacie już sobą zmęczeni, wasze drogi się rozchodzą, ale ciągle ten kupel to ktoś, z kim spędziłeś mnóstwo czasu i świetnie się bawiłeś. Znacie się jak łyse konie. Możesz sobie dokładnie przypomnieć moment, w którym go poznałeś. Ja stworzyłem postać Harrego w samolocie z Oslo do Sydney. Leciałem do Australii, zaczynając półroczną przerwę w pracy muzyka. Byłem już diabelnie zmęczony koncertami i nocnym życiem. Lekarstwem na wypalenie miały być wakacje. Zabrałem ze sobą laptopa, mając napisać coś zupełnie innego, ale nagle pojawił się Harry. Gdy tylko wypadłem z taksówki do hotelu, zacząłem pisać, chociaż był środek nocy. Wracając z Australii do Norwegii miałem już gotową książkę.

- Nawet nie wiesz, jak często.

- Trudno powiedzieć. Początkowo myślałem, że nie mamy ze sobą nic wspólnego. Im dłużej o nim pisałem, tym częściej łapałem się na tym, że lubimy te same filmy i piosenki, myślimy tak samo, podobnie reagujemy. Dziś, gdy widzę, ile kobiet się w nim podkochuje, mam wrażenie, że jesteśmy jednojajowymi bliźniętami (śmiech).

- Zdradzę. Przyszłość Harrego nie wygląda różowo. Potem będzie gorzej. Kiedy będziecie już myśleli, że jest naprawdę okropnie, dopiero rozpęta się piekło. Dokładnie w tym momencie Harry leży na materacu w jakimś obskurnym pokoiku w Cunking Mansjon w Hong Kongu i słucha wody kapiącej z dachu.

Przyjaźnicie się? Zdarza ci się rozmyślać o swoim bohaterze, gdy na przykład prowadzisz samochód albo robisz śniadanie, czy też pisanie powieści to dla ciebie tylko praca, którą kończysz po południu i zapominasz?

- Jeśli się przyjaźnimy, to uczucie bardzo jednostronne, bo Harry nie ma pojęcia o moim istnieniu. Ja z kolei myślę o nim zawsze i wszędzie. Najwięcej, gdy się budzę, biorę prysznic, albo udaję tam, gdzie król piechotą chadza. Każdy z nas ma ulubione miejsca na myślenie.

- Tak, jak najbardziej. Brrr, zabrzmiało strasznie. Chyba nie chcę cię dalej pytać o zakończenie cyklu. Twoje książki świetnie nadają się do ekranizacji. Czemu nie powstał jeszcze film o policjantach z Oslo?

- Miałem już kilka propozycji, ale dokąd snuję tę opowieść, nie zgodzę się na ekranizację. Film to niesamowicie sugestywne medium i nie jestem pewien, czy dla mnie nie zmieniłby sposobu patrzenia na bohaterów. Kiedy postawię ostatnią kropkę, wtedy zacznę rozważać ewentualne propozycje. Jeśli pojawi się coś rozsądnego, nie odmówię. Na razie trudno mi sobie wyobrazić, kto mógłby zagrać główną rolę. Harvey Keitel z czasów filmu "Taksówkarz"? Tylko jak by go tu odmłodzić o 30 lat?

- Norweskiego noblistę Knuta Hamsuna, Władimira Nabokova i Jima Thomsona.

- O, dobre pytanie! Wszystkie dobre książki mają dobre zakończenia, w innym wypadku po zamknięciu pozostaje niesmak lub niedosyt i nie mają szansy trafić na osobistą listę bestsellerów. Jednak... Lubię powieści amerykańskiego pisarza Dennisa Lehane. Nie wiem, czy są dostępne w Polsce, ale wiele osób zna tego autora, bo na podstawie "Rzeki tajemnic" Clint Eastwood nakręcił świetny film. Powieść "Shutter Island" (polskie wydanie z 2004 r. nosi tytuł "Wyspa skazańców") opowiada o śledztwie w sprawie zaginionej pacjentki szpitala psychiatrycznego. Kobieta zniknęła z oddziału dla niebezpiecznych kryminalistów. Autor niebywale gmatwa zakończenie, niemal przewraca wszystko od podszewki. I powiem, że... ja bym zagmatwał jeszcze bardziej (śmiech).

- Norweska prasa przesadza. Zauważ, że nikt nie pisze o setkach projektów, które mi się nie powiodły, bo też i nie ma jak się o nich dowiedzieć. Zrozumiałem już, że najbardziej lubię pisać. To ciężka i uczciwa praca. Poza tym doceniana.

- Słuchaj, to jest mój pierwszy wywiad dla polskich mediów! Nie chcę, żeby Polacy pomyśleli, że jestem jakimś nadętym facetem, który zbiera wyróżnienia. Cieszę się oczywiście, że książki się podobają i dobrze sprzedają, ale nie piszę ich po to, żeby się pojawić na uroczystej gali. Piszę, bo lubię.

- Na lotniskach. W kafejkach. W lobby hotelowym. Dziwne miejsca, wiem, ale potrafię się odciąć od tego, co się dzieje wokół. Hałas w tle paradoksalnie pozwala mi się skupić.

- Oslo, to jest moje miejsce na ziemi.

- Ależ Harry jest do cna norweski! Cechuje do totalna szczerość i naiwna wiara, że ludzie będą tak samo szczerzy wobec niego. W dodatku w całym swoim jestestwie jest socjaldemokratą. Lubi ciszę i spokój. Wszystko poświęci, żeby czuć się wolnym. Skłaniasz mnie do refleksji, co jest prawdziwie norweskie… Właśnie szczerość i wrodzona nieśmiałość. Ty sam jesteś aktywnym socjaldemokratą. Kiedy zdecydowałeś przekazać dochód z książki na rzecz walki z analfabetyzmem, co tobą kierowało?

- Przekonanie, że zdolność do czytania, a więc zdobywania wiedzy, to klucz do demokracji. Tam, gdzie ludzie nie mają przez niemożność czytania możliwości oddzielania prawdy od fałszu, jeszcze długo nie będzie wolnego świata. Mogłem w tej sprawie coś zrobić i to wszystko. Pieniędzy na życie mi wystarczy.

- Nie...

- Pierwsze skojarzenie to Grzegorz Lato. Nie dziw się, jako młody chłopak byłem zapalonym piłkarzem. Pamiętam występ waszej reprezentacji na mistrzostwach świata w 1974 i tego niewiarygodnego króla strzelców. Drugie skojarzenie to plakat Solidarności, który długo wisiał w moim pokoju. To było wezwanie do strajku generalnego, które moja mama będąc w Warszawie zerwała ze słupa ogłoszeniowego, zwinęła w rulon i przemyciła dla mnie.

- Nie piszcie kryminału! Nas, łowców sensacji, jest już zbyt wielu (śmiech). Nie rywalizujcie z nami. Wszystkie siedzenia już zajęte, proszę, idźcie do innego wagonu!!!

Rozmawiała Sylwia Skorstad
Z Trondheim dla polonia.wp.pl