Terminowy angaż słabo chroni emeryta

Co do zasady pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, nie można wypowiedzieć umowy. Jednak ta ochrona obowiązuje tylko wtedy, gdy kontynuowanie tego zatrudnienia zapewni mu uzyskanie prawa do emerytury wraz z osiągnięciem odpowiedniego wieku. Gwarancja etatu wynika ?z sytuacji na rynku pracy, na którym osoby w wieku przedemerytalnym mają niewielkie szanse na znalezienie pracy.

Jakie gwarancje

Zakaz wypowiadania umów o pracę - zawarty w art. 39 kodeksu pracy - osobom, którym brakuje nie więcej niż cztery lata do przejścia na emeryturę, dotyczy zarówno kontraktów bezterminowych, jak i tych zawartych na czas określony. W tym drugim przypadku odnosi się jednak wyłącznie do pracownika, który jest zatrudniony na podstawie umowy:

- ?podpisanej na okres dłuższy niż sześć miesięcy,

- ?w której treści przewidziano możliwość jej wcześniejszego rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Ten przepis nie ma więc zastosowania do umów zawartych na okres próbny ani na czas wykonywania określonej pracy.

Przepisy dotyczące wymówienia angażu stosuje się także do wypowiedzenia warunków zatrudnienia. Dlatego pracownikowi w okresie ochronnym nie można zmodyfikować zasad dotyczących płacy ani pracy. Zakaz ten nie obowiązuje, gdy zmiana jest konieczna ze względu na:

- ?wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy,

- ??stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez podwładnego utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.

Wypracowanie uprawnień...

Ochrona stosunku pracy osób ?w zaawansowanym wieku ma umożliwiać im kontynuowanie zatrudnienia w celu nabycia uprawnień emerytalnych. Chodzi więc o pracowników, którzy mają perspektywę przejścia na świadczenie w niedalekiej przyszłości.

W praktyce oznacza to, że szef może zwolnić osobę wykonującą zadania na podstawie terminowej umowy, gdy jej okres i tak nie pozwoli jej wypracować emerytury w tej firmie. Pogląd ten potwierdza wyrok Sądu Najwyższego ?z 27 lipca 2011 r. (II PK 20/11). Sąd uznał w nim, że zawarcie umowy o pracę na czas określony, który upłynie, zanim pracownik uzyska wiek emerytalny pozwalający mu na uzyskanie prawa do emerytury, musi prowadzić do uznania, że taka umowa w ogóle nie jest objęta ochroną z art. 39 k.p.

Przykład

Pan Marian ma 63 lata (urodził się ?4 stycznia 1951 r.). Na emeryturę może przejść za cztery lata. Jest więc w wieku przedemerytalnym. 1 lipca 2012 r. ?podpisał umowę o pracę na trzy lata. ?W treści angażu zawarto klauzulę o możliwości jej wypowiedzenia. 1 grudnia pracodawca wręczył mu oświadczenie ?o rozwiązaniu angażu za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Stosunek pracy ?pana Mariana nie podlegał ochronie przewidzianej w art. 39 k.p. Wynika to ?z tego, że nawet gdyby go kontynuował ?do 1 lipca 2015 r. (czyli do końca jego trwania), i tak nie nabyłby prawa do emerytury. Aby ją wypracować, musiałby być zatrudniony do 4 lutego 2017 r.

...i ich nabycie

Ubezpieczeni uzyskują prawo do emerytury po osiągnięciu określonego wieku i odpowiedniego stażu. Takie warunki musi spełnić pracownik urodzony do 31 grudnia 1948 r. Od osób urodzonych później wymaga się już tylko osiągnięciu wymaganego wieku. Natomiast staż będzie miał zasadniczy wpływ na wysokość emerytury.

Wskutek nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z 11 maja 2012 r. powszechny wiek emerytalny mężczyzn i kobiet ma docelowo wynosić ?67 lat. Proces ten przebiega stopniowo przez wydłużanie wieku emerytalnego o miesiąc co kwartał.

?Osobie w wieku przedemerytalnym można obniżyć płacę, gdy ta zmiana dotyka wszystkich pracowników zakładu

Przykładowo wiek emerytalny kobiet urodzonych do 31 grudnia 1952 r. wynosi 60 lat, urodzonych od 1 stycznia do 31 marca 1953 r. - co najmniej 60 lat i miesiąc, urodzonych od 1 kwietnia do 30 czerwca 1953 r. - co najmniej 60 lat i 2 miesiące itd. Dla mężczyzn urodzonych do 31 grudnia 1947 r. wiek emerytalny wynosi 65 lat. Dla tych z datą urodzin w następnym kwartale jest wyższy o miesiąc i rośnie o tyle w każdym kolejnym kwartale.

Podwyższanie powszechnego wieku emerytalnego oznacza też stopniowe podniesienie wieku, w jakim rozpoczyna się okres ochronny przewidziany ?w art. 39 k.p.

Wcześniejsze przywileje

Niektórych pracowników obowiązuje obniżony wiek emerytalny. Chodzi ?o zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Za takich uważa się osoby wykonujące prace o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ich wykazy zawiera rozporządzenie Rady Ministrów ?z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z reguły obniżony wiek emerytalny jest niższy o pięć lat od powszechnego. Nie oznacza to, że pracowników tych „omija" nabycie ochrony przedemerytalnej z art. 39 k.p. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku ?z 6 grudnia 2012 r. (III APa 28/12), za wiek emerytalny w rozumieniu art. 39 k.p. uważa się nie tylko ten tzw. powszechny, ale też ten uprawniający do przejścia na emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym, który jest dla określonych kategorii pracowników normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym.

Tuż przed czterolatką

Pracodawca może wypowiedzieć terminową umowę osobie w wieku przedemerytalnym przed osiągnięciem przez nią wieku przedemerytalnego nawet wtedy, gdy do rozwiązania umowy dojdzie już w okresie ochronnym. Potwierdził to SN w wyroku z 7 kwietnia 1999 r. (I PKN 643/98).

Przykład

Pan Adam jest zatrudniony na umowę na czas określony. 24 listopada 2014 r. przełożony wręczył mu oświadczenie ?o rozwiązaniu angażu za dwutygodniowym okresem wypowiedzenia. W trakcie biegnącego wymówienia - 1 grudnia ?2014 r. - pan Adam osiągnął wiek przedemerytalny. Mimo to wypowiedzenie jest zgodne z prawem.

Słuszny wiek nie hamuje dyscyplinarki

Okres ochronny pracownika ze względu na wiek nie oznacza, że pracodawca? nie może w tym czasie rozwiązać z nim umowy bez wypowiedzenia ?z jego winy na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., tj. z powodu ciężkiego ?i zawinionego naruszenia obowiązków pracowniczych. Potwierdził to Sąd ?Najwyższy w wyroku z 20 grudnia 2013 r. (II PK 99/13). Dopuszczalne ?jest również wypowiedzenie angażu w razie upadłości lub likwidacji firmy ?(art. 411 k.p.).

Brak możliwości przywrócenia na etat

Osobie, której pracodawca wypowiedział - z naruszeniem art. 39 k.p. ?- umowę zawartą na czas określony, gdy przewidywała ona dopuszczalność ?jej wcześniejszego rozwiązania, przysługuje wyłącznie roszczenie ?o odszkodowanie. Tak uznał SN w wyroku z 9 stycznia 2012 r. (II PK 82/11).