Tajemnice dzikiej przyrody

Żaby jak malowane, łasice żyjące "na krawędzi" i prześliczne małe sarniątko - te zwierzęta, i nie tylko, spotkał Adam Wajrak.

"Niebieskie żaby moczarowe i trochę mniej niebieskie trawne to jeden z cudów wiosny. Żeby je zobaczyć, trzeba trochę cierpliwości. Trudno je podejść, bo są niezwykle czujne. Momentalnie chowają się pod wodę, gdy tylko zobaczą naszą sylwetkę lub poczują drgania ziemi pod naszymi stopami. Ale gdy posiedzi się przez chwilę w spokoju na brzegu płytkiego bajorka, wystawiają głowy i zaczynają bulgotanie".

Wajrak zdradza, że "czasami jest tak tłoczno, że tworzą się niebieskie plamy. Kiedy do bajorka wejdzie samica, zapominają zupełnie o naszej obecności i wszystkie rzucają się, bulgocząc,w jej stronę. Swoją drogą to niesamowite, jak potrafią poznać, że do wody wskoczyła właśnie żabia niewiasta. Niebieścieją oczywiście samce; samice zawsze pozostają brązowe. Tę niebieskość samce zawdzięczają limfie zbierającej się pod skórą. Im bardziej podniecony samiec, tym bardziej niebieski. Ale wystarczy chwila zdenerwowania i z niebieskiego może stać się najpierw szarostalowy, a potem - na powrót brązowy".

Zobacz więcej w serwisie pogoda.

Zrobienie zdjęć liskom nie jest łatwe. "W puszczy, gdzie polują na nie myśliwi,właściciele kur nienawidzą, a wilki potrafią ukatrupić, lisy są szalenie ostrożne. To nie takie lisy jak w Warszawie, Poznaniu czy innym dużym mieście, które za dnia potrafią wejść do ogrodu i wyjeść psu karmę z miski lub pogonić kota. Nasze lisy unikają niepotrzebnych kontaktów, bo może się to dla nich źle skończyć".

Potrzeba dużo cierpliwości, ale dla chcącego, nic trudnego. "Przecież muszą kiedyś wystawiać głowy - na przykład wtedy, kiedy do nory przychodzi matka albo ciotka. Tak jest, ciotka, bo lisy mogą mieć piastunki, zwykle są to młode samice z poprzednich lat, które pomagają matce wychować młode. Przychodzi ciocia lub mama i przynosi coś smacznego - przy norze znalazłem resztki po jakichś gryzoniach, młodym droździe, kawałek sarny (zapewne ukradzionej jakiemuś rysiowi, bo nie sądzę, by lis mógł zabić dorosłą sarnę)".

Zobacz więcej w serwisie pogoda.

Na widok tego zwierzątka, aż krzyknął z radości. "Łasice z naszego regionu Europy robią się na zimę całe białe. Niestety, ostatnio, gdy zimy są coraz łagodniejsze, z długimi bezśnieżnymi okresami, takie białe maskowanie, zamiast chronić,może być przyczyną zguby. Biały zwierzak na ciemnym odwilżowym błocku jest przecież widoczny jak na dłoni'.

Wiadomo, że łasice są wyspecjalizowane w polowaniu na gryzonie. Widać to zresztą po ich kształcie. "Są jak kiełbaska - długie, cienkie - imają krótkie łapki. To pozwala im znakomicie penetrować gryzoniowe nory, ale ma też poważne wady. - Takie proporcje ciała powodują, że na bieganie łasice muszą zużywać więcej energii niż inne zwierzęta podobnej wielkości".

Szybki metabolizm łasic ma swoje konsekwencje, nawet jak siedzą nieruchomo. "Kiedy nic nie robią, i tak zużywają dwa razy więcej energii niż na przykład gryzonie o takiej samej masie ciała. To oznacza, że muszą tę energię zdobyć, polując, a kiedy polują, zużywają znów więcej energii niż inne ssaki tej wielkości. Są to więc zwierzaki żyjące dosłownie na krawędzi".

Zobacz więcej w serwisie pogoda.

Te dostojne zwierzęta Adam Wajrak widuje prawie codziennie. "Możecie nie wierzyć, ale w Puszczy Białowieskiej, gdzie gęste korony drzew odcinają dopływ światła, gdzie jest masa zwalonych pni i wykrotów, dostrzeżenie żubrów wcale nie jest łatwe. Mają ciemną sierść, a gdy się położą, po prostu nie sposób ich odróżnić od wykrotu".

Niezwykłe jest to, że mimo że są wielkie i ciężkie, potrafią stąpać cichutko niczym koty. "To niesamowite, gdy przed tobą defiluje stado tych olbrzymich zwierząt, a ty nie słyszysz nic. Żadnego szelestu, żadnego trzaśnięcia gałęzi. Zupełnie, jakby przez puszczę płynęły duchy lub cienie".

Autor opowiada niesamowitą historie tych zwierząt - gatunku, który ma niezwykłe szczęście w nieszczęściu. "W XVIII w., gdy zabito ostatniego żubra w Prusach, poza puszczą zostały one jeszcze tylko na dalekim Kaukazie. Od tego momentu białowieskie żubry były ostatnimi żyjącymi w Europie. Wybito je do reszty podczas I wojny światowej i krótko po jej zakończeniu. Te, które dzisiaj podziwiamy w dzikim lesie, pochodzą od zwierząt z hodowli".

Nie da się zaprzeczyć, że "mają te nasze żubry fart. Tym bardziej że w czasach, gdy wybierano 'parę założycielską' białowieskiej populacji, genetyka dopiero raczkowała".

Zobacz więcej w serwisie pogoda.

Adam właśnie siedział wygodnie na werandzie i rozmawiał przez telefon z przyjacielem, kiedy ujrzał coś niezwykłego. "Choć bursztynka to maleńki ślimak, bo mający nie więcej, niż 2 cm długości, i niczym specjalnym się niewyróżniający, tym razem wyglądał jak przybysz z kosmosu. Dotknięty albo przeniesiony na inny liść, zamiast chwilę poczekać w muszli, natychmiast wyciągał swoje rogi" opowiada Wajrak.

Ślimakowi teraz jednak zależało na tym, by być dobrze widocznym. Dlaczego? Ponieważ jego zachowanie zmienia całkowicie siedzący w nim pasożyt, który całkowicie zmienia zachowanie bursztynki i np. zamiast chować się przed promieniami światła,wychodzi na słońce.

"Otóż bursztynka jest tylko żywicielem pośrednim. Pasożyt, by dalej się rozwijać, musi dostać się do organizmu ptaka. Tam zmienia się w postać dorosłą. Czułki ślimaka przypominają ptakom smaczne gąsienice - mają je zachęcić do dziobnięcia. I chyba zachęcają skutecznie, bo następnego dnia już nie znalazłem bursztynek z pulsującymi czułkami. Pewnie zostały zjedzone. Co będzie dalej? Dorosłe przywry złożą jaja, które wraz z odchodami ptaka dostaną się na jakąś roślinę i tam będą czekać na pechową bursztynkę, która je zje.Następnie pasożyt tak pokieruje życiem ślimaka, aby ten został zjedzony, i cykl znów się zamknie" - tłumaczy autor.

Zobacz więcej w serwisie pogoda.

To było niezwykłe spotkanie. "Maleństwo leżało w trawie i choć potwornie gryzły je komary, nie łypnęło nawet okiem. Stalowe nerwy albo paraliżujący strach to jedyny sposób obrony, jaki miało. W trawie leżał sarni maluch. Śliczny, jak z kreskówki Disneya. O wielkich ciemnobrązowych oczach, okrągłej główce i czarnym nosku. Był nakrapiany jak jelonek Bambi z kreskówek, bo takie właśnie ubarwienie pozwala znakomicie wtopić się w pełnym kontrastów, ciemnych i jasnych plam, lesie".

Adama bardzo korciło, by go pogłaskać. "Dawno takiego cudnego zwierzęcego dzieciaka nie widziałem. Jednak wiedziałem, że za nic na świecie nie powinienem go dotykać. Im mniej moich zapachowych śladów, tym lepiej".

Zobacz więcej w serwisie pogoda.

Mazurki to małe ptaki, podobne do wróbli. Wajrakowi przypominają hipisów. "Nie chodzi tylko o to, że zimą łączą się w całkiem pokaźne stada, często zresztą mieszane z wróblami. One tworzą coś w rodzaju komun. Już na jesieni znajdują sobie przytulny kąt".

Mazurek nadaje się świetnie na symbol licznego i - niestety - zagrożonego gatunku.U nas się trzyma, ale w Wielkiej Brytanii jego populacja spadła o 95 proc. Dlaczego? Zapewne przez zmiany w środowisku, niezbyt nawet spektakularne, na przykład intensyfikację rolnictwa, znikanie chwastów, owadów i odpowiednich kryjówek.

Jest jeszcze jeden powód, dla którego Adam Wajrak uwielbia mazurki. "Być może to złudzenie, być może tylko sobie wmawiam, ale one potrafią stroić różne miny. Że niby robienie min to tylko u ssaków, i do tego naczelnych? Nieprawda. Często przyglądam się mazurkom i widzę, gdy są zafrasowane i zamyślone, gdy coś kombinują, kiedy jest im dobrze i wesoło, kiedy są obrażone".

Zobacz więcej w serwisie pogoda.