Spekulacje przed przyznaniem literackiego Nobla
Tomas Transtromer, Philip Roth,
arabski poeta Adonis, Mario Vargas Llosa i Milan Kundera - te
nazwiska najczęściej pojawiają się wśród typowanych przez krytyków
do tegorocznej literackiej Nagrody Nobla. Zwycięzcę, któremu
przypadnie sława i 10 milionów szwedzkich koron (1,3 mln dolarów),
poznamy we czwartek.
W ostatnich latach często wymieniano jako kandydatkę do literackiego Nobla duńską poetkę Inger Christensen, zwłaszcza w kontekście faktu, że ostatnią kobietą - laureatką była Wisława Szymborska w 1996 roku. W sumie od 1901 roku, kiedy przyznano pierwszego literackiego Nobla, nagrodzono tylko dziewięć kobiet.
Obserwatorzy ze Sztokholmu, m.in. Anna Tillgren z wydawnictwa Bonniers Publishing, uważają, że przyszedł czas na kobietę. "Kobieta albo Tomas Transtromer, szwedzki poeta, przyjaciel Czesława Miłosza, który od lat wymieniany jest wśród kandydatów" - powiedziała Tillgren. Josyane Savigneau, redaktor z "Le Monde" uważa, że wybór pisarza szwedzkiego byłby "najwłaściwszy w tak trudnych i skomplikowanych politycznie czasach".
Ale faworytem Savigneau i zresztą wielu innych krytyków jest amerykański pisarz Philip Roth, mimo że - jak podkreśliła redaktorka - jego pisarstwo bywa "politycznie niepoprawne, a Nobel to bardzo polityczna nagroda". Należy jednak zauważyć, że w ostatnich latach Roth odszedł od pisania bardzo osobistych powieści w rodzaju "Kompleksu Portnoya", w którym trudno doszukać się politycznej poprawności. Jego "Amerykańska trylogia" (publikowana w Polsce przez Czytelnika: "Wyszłam za komunistę", "Amerykańska sielanka", "Ludzka skaza") przedstawia prawdziwą panoramę amerykańskiego społeczeństwa ostatnich 50. lat, a pisarz odnosi się do tak żywych społecznie problemów jak rasizm czy terroryzm.
Szef Norstedts Publishing House Svante Weyler uważa natomiast, że wybór Akademii może paść na któregoś z literatów arabskich, np. także od lat typowanego do Nobla libańskiego poetę Aliego Ahmada Saida, bardziej znanego jako Adonis. Tego twórcę typuje także Fredrik Lind, kierujący znaną sztokholmską księgarnią Hedengren. "Arabska poezja nigdy dotąd nie została uhonorowana Noblem, a Adonis to bez wątpienia największy żyjący poeta arabski" - powiedział Lind. Szansę Adonisa zwiększa też fakt, że przez ostatnie siedem lat nagradzano prozaików.
Prawdopodobnymi kandydatami są także peruwiańczyk Mario Vargas Llosa, niemiecki pisarz Hans Magnus Enzensberger. Wielu krytyków uważa, że na Nobla zasłużył sobie też czeski pisarz Milan Kundera. Wymieniane są też: Indonezyjka Pramoedya Ananta Toer, francuska pisarka Yves Bonnefoy oraz osoby od lat goszczące wśród noblowskich typów - Amerykanie Joyce Carol Oates i Don DeLillo, Meksykanin Carlos Fuentes, Kanadyjka Margaret Atwood, Nowozelandka Janet Frame.
Emocje towarzyszące takim spekulacjom może nieco ochłodzić przypomnienie, że najwięksi pisarze tacy jak Marcel Proust, James Joyce, Bertolt Brecht, Jorge Borges ani Graham Greene nigdy Nobla nie dostali, a nazwiska wielu literatów uhonorowanych tą nagrodą szybko odeszły w zapomnienie. Jedyny noblista piszący w jidysz, pochodzący z Warszawy Isaac Singer powiedział: "Żadna nagroda nie zmieni charakteru człowieka. Nadal jestem jednym z milionów biednych ludzi, którzy jedzą, myślą, mają nadzieje i lęki, śpią, modlą się i umierają".