Tarnowskie Góry. Gwarecki dzwon zabrzmiał, przypominając o szychcie

– To niesamowicie wzruszający dla nas moment – powiedzieli panowie po usłyszeniu dzwonu. – Choć obaj nie pochodzimy z Tarnowskich Gór z miastem związani jesteśmy od kilkudziesięciu lat traktując jak swoje. Nasz wkład z te inicjatywę to dla nas wielki zaszczyt – nie kryli wzruszenia fundatorzy dzwonu, Henryk Jokiel i Kristian Kidala. Trzeci z darczyńców Robert Franz był nieobecny.

Stary dzwon – wysłużony i uszkodzony - został w maju zdemontowany przez społeczników ze Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT). Jego miejsce zajęła replika, wykonana przez cenioną pracownię ludwisarską zgodnie z wytycznymi magistratu i Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Stojąca od 65 lat w centrum miasta Dzwonnica Gwarków to jedyny tego typu zabytek w Polsce. Wcześniej przez dziesięciolecia bicie dzwonu zawieszonego w kilkumetrowej drewnianej wieży było sygnałem do rozpoczęcia i zakończenia szychty dla górników nieistniejącej od lat kopalni rud srebra i ołowiu Fryderyk. Później, wraz z likwidacją kopalni i zakładu uzdatniania rudy przy obecnej hałdzie popłuczkowej, dzwonnica przeszła na zasłużoną emeryturę.

Przed ustawieniem w 1955 r. wieży na Placu Gwarków, niedaleko tarnogórskiego rynku, konstrukcja dwukrotnie zmieniała swoją lokalizację. Teraz stoi w miejscu, gdzie znajdowała się wcześniej chata gwarecka. Wieżę ustawiono na kamiennym cokole. Poprzedni dzwon, pochodzący z okresu działania kopalni Fryderyk, która zakończyła pracę na początku XX w., był pęknięty już w momencie przeprowadzonej wówczas inwentaryzacji.

Uruchomienie nowego dzwonu nie było jedynym punktem obchodów Barbórki w Tarnowskich Górach – w piątek w dzielnicy Stare Tarnowice odsłonięto kolejną, ósmą już postać tarnogórskiego gwarka, w tym przypadku odlanego na podstawie rzeźby tarnogórskiego artysty Jerzego Liska. Z uwagi na pandemię obie uroczystości miały kameralny charakter.

Górnicze tradycje w Tarnowskich Górach – gdzie przez wieki wydobywano rudy ołowiu, srebra i cynku - są znacznie starsze niż górnictwo węgla kamiennego w innych częściach Górnego Śląska. Według legendy, początek górnictwu srebra w Tarnowskich Górach dał w 1490 r. chłop Rybka, który na swym polu wyorał bryłę kruszcu. Od tego czasu na te ziemie zaczęli przybywać osadnicy.

Do dziś po dawnym górnictwie tarnogórskim pozostał podziemny labirynt w postaci wyrobisk, korytarzy, komór i chodników dawnych kopalń o łącznej długości około 150 km. Towarzyszą im budowle i urządzenia naziemne. 9 lipca 2017 r., staraniami SMZT, 28 tamtejszych obiektów zostało wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Według lokalnych społeczników, Tarnowskie Góry są miejscem narodzin kultu świętej Barbary jako patronki górników - Barbórkę obchodzono w tym mieście już pod koniec XVIII w. Górnicy musieli uczestniczyć w niej w galowych mundurach. Za brak munduru groziły nawet surowe kary, w tym pozbawienia wolności.

W 1721 r. w mieście założono Bractwo Świętej Barbary, a dziewięć lat później wybudowano przykościelną kaplicę ku czci tej świętej.