Jak można adoptować zabytek? - takie pytania zadawali zaskoczeni rodzice swym dzieciom, uczniom kilkudziesięciu szkół w całej Polsce , którzy postanowili wziąć udział w programie "Ślady przeszłości - uczniowie adoptują zabytki". Program zapoczątkowały dwie instytucje: Instytut Dziedzictwa Narodowego oraz Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Program umożliwia poznawanie przez uczniów szkół podstawowych i gimnazjów historii swego kraju w jej wymiarze lokalnym. Poszukują oni śladów przeszłości w swoim najbliższym otoczeniu, a następnie ustalają szczegóły dotyczące ich powstania oraz późniejszych losów. Tak poznawana historia oddziaływuje na wyobraźnię o wiele silniej, niż najlepiej przeprowadzony wykład.
W ten sposób uczniowie z Kołobrzegu dowiedzieli się, że zapuszczony szpaler drzew w pobliżu centrum miasta - dziś miejsce wieczornych spotkań amatorów mocnych trunków, to dawna aleja parkowa zwana bindażem, przed laty najelegantsze miejsce w mieście. Niektóre zabytki odkryte przez uczniów opowiadają o skomplikowanej historii ziem, które znalazły się w powojennych granicach Polski i nieobecnych współmieszkańcach: Niemcach, Ukraińcach, Żydach. Tak stało się w na przykład Sawinie w okolicach Chełma, gdzie uczniowie zajęli się aż czterema zabytkami, które przypominają o wielokulturowej tradycji tej przygranicznej miejscowości. Zaadoptowali cmentarz żydowski, pozostałości cerkwi prawosławnej i unickiej oraz budynek dawnego przytułku dla ubogich przy kościele.
Program zaczyna się od wyboru zabytku i symbolicznego "adoptowania" go przez młodych ludzi. Ponieważ niektóre z obiektów mogą wymagać prac konserwatorskich i porządkowych, tym ważniejsze jest wsparcie ze strony lokalnych samorządów, instytucji kultury i mediów.
Rezultatem programu są aktywne działania podejmowane przez młodzież na rzecz społeczności lokalnej. Uczniowie przygotowują stronę internetową, folder miasteczka, wystawę, opracowują przewodnik, opis historii zabytku i projekty jego zagospodarowania, tak by zaczął funkcjonować w świadomości lokalnej. (aka)
