Skarby zapomnianego imperium na wystawie w Londynie

Iran, którego stosunki z państwami Zachodu zaostrzyły się ostatnio w związku z irańskim programem jądrowym, zgodził się wypożyczyć na wystawę pt. "Zapomniane imperium: świat Persji Starożytnej" dzieła przechowywane w Muzeum Narodowym w Teheranie i Persepolis. Ukazują one świat państwa Achemenidów (550-330 p.n.e.).

Organizatorzy wystawy obawiali się, że po wyborze nowego irańskiego prezydenta, którym w lipcu został Mahmud Ahmadineżad, może w ogóle nie dojść do wypożyczenia obiektów z irańskich muzeów. 49-letni Ahmadineżad, dawny burmistrz Teheranu, uważany jest za polityka o skrajnie konserwatywnych poglądach, ściśle związanego z teokracją irańską. Szczęśliwie jednak obawy okazały się niepotrzebne - powiedział kurator ekspozycji John Curtis.

Na wystawie, która potrwa cztery miesiące, znajdą się obok skarbów z Iranu także starożytności perskie z Francji i Wielkiej Brytanii, które nigdy dotąd nie były razem pokazywane, a niektóre z nich udostępniono po raz pierwszy.

Celem wystawy - powiedział w środę Curtis - jest spowodowanie zmiany spojrzenia Zachodu na to jedno z największych światowych imperiów starożytności, którego historię w większości tendencyjnie spisywali Grecy po podboju Persji przez Aleksandra Wielkiego w 330 r. p.n.e.

Grecy przedstawiali Persję, w przeciwieństwie do ich własnej demokracji ateńskiej, jako rządzoną przez despotów i tyranów. I cały świat pamięta do dziś bohaterstwo Greków pod Salaminą w Zatoce Sarońskiej niedaleko Aten, gdzie dzięki Temistoklesowi i ruchliwości swojej floty rozgromili ponad dwukrotnie większą flotę perską (480 r. p.n.e.), czy greckie zwycięstwo pod Maratonem. Persowie zaś przeszli do historii jako imperium barbarzyńców, podczas gdy w rzeczywistości państwo Achemenidów cechowała tolerancja.

Chociaż historia starożytnej Persji nie została zapomniana w Iranie i na Bliskim wschodzie, na Zachodzie w większości uległa zapomnieniu. Chcemy to naprawić - powiedział Curtis.

Wystawa, na której zgromadzono freski, rzeźby, złotą i srebrną biżuterię z dawnych imperialnych stolic w Pasagardzie i Suzie oraz kosztowne naczynia, ukazuje wyrafinowanie i bogactwo Achemenidów. Wielkie perskie misy, puchary i inne naczynia przypominają, że równie sławna była starożytna kuchnia perska, której reputacja przetrwała zresztą do dziś.

Kamienne bazy kolumn, niektóre w postaci rzeźbionych lwów, ukazują zaś monumentalizm, jaki cechował architekturę Persji i jednocześnie był wyrazem potęgi jej władców. Wspaniale przedstawiają się reliefy z pałacu Dariusza w Persepolis, choć są to kopie odlewów z końca XIX wieku.

Perskie imperium, stworzone w ciągu kilkunastu lat w VI w. p.n.e. przez Cyrusa II Starszego, u szczytu swojej potęgi obejmowało obszar 7,5 mln kilometrów kwadratowych, rozciągając się od Afryki Północnej po dolinę Indusu i po wybrzeża Zatoki Perskiej.

Było to państwo bardzo bogate i świetnie zorganizowane. Aleksander Wielki, dokonując podboju Persji, złupił miasta, spalił wspaniałe budowle stolicy w Persepolis, ale pozostawił perskie struktury organizacyjne.

Panowanie Cyrusa wyróżniało się umiarkowaniem (m.in. w wysokości nakładanych danin) oraz poszanowaniem zwyczajów, praw i kultury podbitych ludów. Jednym z głównych eksponatów na wystawie jest odkryty w 1789 roku w Babilonie tzw. cylinder Cyrusa - opisano na nim zdobycie Babilonu (539 rok p.n.e.) oraz wyzwolenie żydowskich jeńców, którym Cyrus pozwolił wrócić do Jerozolimy. Zabytek ten uważać można za pierwszą kamienną "kartę" praw człowieka, na której wyryto przekaz o tolerancji i szacunku dla ludzkiej godności.