Senat za Europejskim Poświadczeniem Spadkowym

Nowela wprowadza przepisy dostosowujące polskie prawo do unijnego rozporządzenia o Europejskim Poświadczeniu Spadkowym. Jak wskazano w uzasadnieniu, rozporządzenie od 17 sierpnia br. będzie stosowane w sposób bezpośredni, bez potrzeby implementacji do polskiego systemu prawnego.

Europejskie Poświadczenie Spadkowe to dokument potwierdzający dla spadkobiercy, czy np. wykonawcy testamentu, tytuł prawny do spadku, uznawany i wykonywany na jednolitych zasadach we wszystkich krajach członkowskich UE. Dokument ten ma pozwolić na szybkie, łatwe i skuteczne załatwienie transgranicznej sprawy spadkowej.

Prawo wydawania poświadczenia przewidziano dla sądów (z wyłączeniem referendarzy sądowych) lub notariuszy (ich działania będą podlegały kontroli sądu). Sądowe i notarialne uzyskiwanie tych dokumentów ma funkcjonować równorzędnie, a wybór drogi sądowej lub notarialnej będzie zależał od zainteresowanego. Wysokość opłaty sądowej od wniosku o wydanie EPS wyniesie 300 zł.

Nowelizacja, jak wyjaśniono w uzasadnieniu, ma odpowiadać na wyzwania współczesności, która przyniosła większą mobilność Polaków zamieszkujących różne państwa UE, gdzie nierzadko dorabiają się majątków, a po śmierci właścicieli majątek ten dziedziczą ich spadkobiercy. Europejski ustawodawca podjął próbę ujednolicenia zasady, na podstawie której prowadzi się postępowanie spadkowe - dotąd odrębne w każdym kraju.

Od lipca 2012 r. obowiązuje rozporządzenie PE i Rady UE ws. jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych i dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia. Wskazuje ono, że podstawowym łącznikiem dla ustalania jurysdykcji będzie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili jego śmierci; wypracowuje wspólne normy kolizyjne, w oparciu o które ustala się prawo właściwe dla rozstrzygania spraw spadkowych (tu też decyduje miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci - chyba że spadkodawca sam wskaże prawo innego państwa UE, ale musi być jego obywatelem), wspólne zasady uznawania i wykonywania orzeczeń oraz ugód sądowych lub innych analogicznych dokumentów urzędowych ws. spadków.

Rozporządzenie mówi też o Europejskim Poświadczeniu Spadkowym - jednolitym w całej UE dokumencie.

Unijne rozporządzenie o EPS to efekt intensywnych negocjacji z czasów polskiej prezydencji w Radzie UE, za czasów której końca dobiegły trzyletnie międzynarodowe uzgodnienia na ten temat. Ułatwienia w transgranicznych postępowaniach spadkowych mają objąć około 450 tys. rodzin, każdego roku mających do czynienia z tego typu sprawami.

Jak tłumaczył wicemarszałek Senatu Jan Wyrowiński (PO) poprawka przyjęta przez Senat "zmierza do tego, aby zwolnienie z podatku od spadków i darowizn, nabycia własności rzeczy i praw majątkowych, którego podstawę stanowi akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe, nie zostało uchylone z dniem 1 stycznia 2016 roku, przez ustawę z dnia 25 czerwca 2015 roku o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw".

Za zmianami w Kodeksie postępowania cywilnego oraz Prawa o notariacie - wraz z poprawką - opowiedzieli się wszyscy senatorowie.