RPO: otworzyć archiwa IPN dla naukowców i dziennikarzy
Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz Kochanowski zwrócił się do marszałka Sejmu Ludwika Dorna o "jak najszybsze podjęcie działań legislacyjnych", zmierzających do przywrócenia dostępności akt IPN dla naukowców i dziennikarzy oraz kontynuacji programów badawczych.
Zdaniem Rzecznika w wyniku decyzji Trybunału Konstytucyjnego doszło do naruszenia podstawowych praw człowieka, w tym swobody prowadzenia badań naukowych, a także standardów państwa prawa.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że niezgodny z konstytucją jest brak określenia w ustawie o IPN kryteriów udostępnianie dokumentów naukowcom i dziennikarzom za zgodą prezesa IPN. Dopuszczenie do akt bądź zakaz dopuszczenia pozostawało w gestii prezesa. Obecnie archiwa IPN są zamknięte dla naukowców i dziennikarzy do czasu nowelizacji ustawy.
W piśmie do marszałka Sejmu Rzecznik napisał, że przesłanką decyzji TK był "niedopuszczalny - zdaniem Trybunału - zakres dyskrecjonalnej władzy Prezesa Instytutu, który w sposób swobodny, może na podstawie tego przepisu decydować o dopuszczeniu bądź zakazie dopuszczenia do akt IPN naukowców i dziennikarzy".
W ocenie RPO "w rezultacie decyzji Trybunału Konstytucyjnego doszło do naruszenia podstawowych praw człowieka". "O ile poprzednio niektórzy mogli być pozbawieni dostępu do akt, obecnie prawa tego zostali pozbawieni wszyscy dziennikarze i naukowcy" - napisał Rzecznik. Według niego "konsekwencją takiego rozstrzygnięcia jest zanegowanie konstytucyjnej wolności prowadzenia badań naukowych oraz prawa każdego do pozyskiwania informacji".
Rzecznik poprosił też marszałka Ludwika Dorna o przedstawienie wszystkich okoliczności, dotyczących przekazania przez posła Arkadiusza Mularczyka informacji, które doprowadziły do wyłączenia dwóch sędziów z posiedzenia Trybunału Konstytucyjnego. Rzecznikowi zależy w szczególności na wyjaśnieniu, czy Trybunał otrzymał wszystkie informacje, udostępnione posłowi Mularczykowi przez IPN. Prosi też marszałka Sejmu o przedstawienie podstawy prawnej jego prośby o udzielenie przez IPN informacji na temat sędziów Trybunału.
W ocenie Rzecznika "stan, w którym dostęp do archiwów organów bezpieczeństwa państwa dla prowadzących badania naukowe i dziennikarzy jest zamknięty, oznacza przekreślenie możliwości poznawania trudnej przeszłości naszego kraju".
Marszałek Sejmu zwróci się o ekspertyzę prawną w sprawie wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich. Ludwik Dorn powiedział dziennikarzom, że zapyta ekspertów, czy sprawa ta leży w zakresie kompetencji Rzecznika. Dodał, że może się spotkać z Januszem Kochanowskim. Marszałek podkreślił, że decyzję o wyłączeniu dwóch sędziów z posiedzenia Trybunału Konstytucyjnego, dotyczącego ustawy lustracyjnej, podjął przewodniczący Trybunału Jerzy Stępień.