RPO będzie monitorował ujawnianie agentów przez media

"W pełni respektując autonomię środowiska dziennikarskiego czuję się jednak zobowiązany do podkreślenia potrzeby szczególnej staranności i odpowiedzialności w podejmowaniu działań, których rezultatem może być naruszenie prawa do dobrego imienia i czci osób niesłusznie pomówionych" - czytamy w oświadczeniu RPO.

Rzecznik zapowiedział, że będzie monitorował "wszelkie działania, które niezależnie od intencji mogą prowadzić do naruszenia tego rodzaju praw i wolności obywatelskich".

Oświadczenie RPO jest reakcją na stanowisko prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich Krystyny Mokrosińskiej, która zwróciła się do RPO z postulatem, by zajął stanowisko w sprawie ujawniania dziennikarzy, którzy byli tajnymi współpracownikami służb. Kochanowski przyznał jednak, że "bezpośrednim motywem" do zabrania głosu w tej sprawie były "ostatnie enuncjacje" na temat współpracy dziennikarzy ze służbami w programie "Misja Specjalna" w TVP1.

"W pełni podzielam wyrażone przez Stowarzyszenie zaniepokojenie poziomem dyskursu publicznego w naszym kraju i związanym z tym problemem podważania autorytetu społecznego środowiska dziennikarzy" - napisał w oświadczeniu Kochanowski.

"Aby media mogły wypełniać swoją misję muszą się cieszyć odpowiednim zaufaniem społecznym. Trudno jest wymagać tego rodzaju zaufania przy braku jasności co do postaw w przeszłości oraz wpływu, jaki może mieć ona na wypowiadane później poglądy" - napisał RPO.

Przypomniał, że wprawdzie obowiązujące przepisy nie nakładają na dziennikarzy obowiązku składania oświadczeń dotyczących współpracy z organami bezpieczeństwa państwa, "nie oznacza to jednak, iż okoliczność współpracy jest obojętna z punktu widzenia wykonywania zawodu dziennikarza". "Wręcz przeciwnie, jest ona sprzeczna z etyką tego zawodu, która zabrania pełnienia roli agenta, nawet wtedy gdy chodzi o służby działające na rzecz suwerennej Polski" - podkreślił RPO.

Kochanowski zaznaczył, że "ujawnienie tajnych współpracowników wśród dziennikarzy, podobnie jak w przypadku innych zawodów zaufania publicznego, służyć powinno uniemożliwieniu użycia przeszłości do nieuprawnionego i pozaprawnego wpływania na bieg spraw publicznych w naszym kraju". "Każdą, również tę czwartą władzę charakteryzować powinna przejrzystość działania" - dodał.

"Problem wiarygodności środowiska dziennikarzy związany jest dziś nie tylko z posądzeniami o kontakty ze służbami PRL, ale równie często wiąże się z informacjami o współpracy dziennikarzy z tajnymi służbami po 1989 r. Stąd waga regulacji prawnej zakazującej werbowania tajnych współpracowników spośród dziennikarzy. W demokratycznym państwie przenikanie się świata służb specjalnych oraz środowiska mediów jest praktyką niedopuszczalną, która podważa funkcje mediów i uderza w samo środowisko dziennikarskie odbierając mu niezbędny walor niezależności i obiektywizmu".

RPO podkreśla fakt, że próba oczyszczenia wychodzi bezpośrednio ze strony samego środowiska dziennikarzy, "co wydaje się nie mieć precedensu w przypadku innych zawodów zaufania publicznego".

Podpisana już przez prezydenta ustawa wprowadzająca nowe zasady ujawniania agentów tajnych służb PRL obejmuje lustracją wszystkich aktywnych zawodowo dziennikarzy w Polsce. Ustawa zalicza ich do grona tych osób publicznych, których akta z IPN będą jawne dla każdego. Ustawa wejdzie w życie w pierwszych dniach marca 2007 r.

W ostatnim czasie media coraz częściej donoszą o znanych postaciach, które miały współpracować ze służbami specjalnymi. W ubiegłym tygodniu "Misja Specjalna" w TVP1 podała kilka nazwisk dziennikarzy, którzy - według akt PRL-owskich służb specjalnych - mieli być tajnymi współpracownikami SB bądź wywiadu wojskowego. Wymieniono nazwiska Krzysztofa Teodora Toeplitza, Ireny Dziedzic, Daniela Passenta, nieżyjącego już Andrzeja Drawicza, Andrzeja Nierychło i Wojciecha Giełżyńskiego.

Wcześniej m.in. "Misja specjalna" informowała, że współpracownikiem służb specjalnych miał być właściciel telewizji Polsat Zygmunt Solorz-Żak, "Gazeta Polska" ujawniła współpracę sekretarza programowego TVN Milana Suboticia z WSI, a "Nasz Dziennik" napisał o rzekomej współpracy dziennikarza "Polityki" Krzysztofa Mroziewicza z peerelowskim wywiadem wojskowym.